Voor technische bedrijven is er al enige tijd een tekort aan technisch geschoold personeel, mede door de vraag naar bijvoorbeeld zonnepanelen en warmtepompen als gevolg van de energietransitie. Lance Free, een platform dat technische bedrijven koppelt aan technische zzp’ers, doet daar wat aan. Eneco Ventures investeert in deze start-up, samen met het Zeeuws Participatiefonds (ZPF) van Impuls Zeeland.

"Dankzij de energietransitie heeft Lance Free de afgelopen periode aanzienlijke groei doorgemaakt. Gezien onze ambitieuze doelstellingen en onze focus op innovatie in de manier waarop zelfstandige professionals in de bouw- en technieksector opereren, hebben we besloten om onze groeiplannen te versnellen. Met Impuls Zeeland en Eneco Ventures als partners hebben we een sterke combinatie gevonden van kapitaal, expertise en een uitgebreid netwerk om onze groeiambities te verwezenlijken”, aldus oprichter en CEO Oscar Meijerink.

Op de huidige arbeidsmarkt werken bedrijven in de bouw en techniek steeds vaker met zzp'ers. Dit kan echter soms uitdagend zijn, vanwege zaken zoals beperkte capaciteit, ingewikkelde structuren met tussenpersonen en uitzendbureaus en hoge kosten. Hier biedt het online platform van Lance Free uitkomst. Daarmee brengt het bedrijf ondernemingen en zzp'ers in de bouw en techniek met elkaar in contact. 

Lance Free fungeert als een marktplaats waar bedrijven hun projecten kunnen plaatsen, met twee beschikbare opties: projecten op uurbasis en projecten op stuksbasis. Het platform koppelt vervolgens automatisch geschikte zzp'ers aan de projecten via slimme algoritmes of gaat naar die zzp’ers op zoek door gerichte marketing. Via het platform kunnen bedrijven en zzp'ers gemakkelijker en efficiënter samenwerken. Al meer dan 20.000 zzp’ers hebben zich ingeschreven op Lance Free. 

Lance Free heeft als doelstelling om in 2026 een omzet van meer dan 75 miljoen euro aan opdrachten van technische bedrijven te realiseren. De investering van Eneco Ventures en Impuls Zeeland zal worden gebruikt om dit doel te bereiken door de software te verbeteren, de marketing te versterken en het team uit te breiden.

Impuls Zeeland helpt ondernemers onder andere met financiering van innovatieve plannen voor maatschappelijke uitdagingen. Dit kan vanuit verschillende fondsen, waaronder het Zeeuws Participatiefonds (ZPF). Impuls Zeeland fungeert hierbij niet alleen als geldverstrekker, maar denkt actief mee en zet zich in voor de ontwikkeling en groei van het bedrijf middels het bieden van begeleiding en toegang tot het uitgebreide netwerk van Impuls.

Edwin van Houte, Manager Investeren bij Impuls Zeeland, benadrukt: "Lance Free is een platform dat op grote schaal kan groeien en goed inspeelt op actuele ontwikkelingen rondom de energietransitie en krapte op de arbeidsmarkt. We zijn blij dat dit veelbelovende bedrijf zijn thuisbasis in Zeeland heeft en we kijken ernaar uit om naar aanleiding van deze investeringsronde samen met Oscar en zijn team en Eneco Ventures het bedrijf verder te laten ontwikkelen.

Eneco ziet de potentie van Lance Free en is daarom enthousiast om het bedrijf te kunnen helpen met de verdere groeiplannen. Bovendien gaat de installatietak van het energiebedrijf ook zelf gebruikmaken van de diensten van Lance Free voor het aantrekken van zzp’ers.

Eneco directeur Home Energy Joris de Groot ziet uit naar de samenwerking: “Eneco groeit hard in het installeren van warmtepompen bij klanten thuis. Bij het waarmaken van onze klantbelofte ‘we doen het nu’ hoort natuurlijk een snelle en kwalitatief goede installatie. De vakmensen die we hiervoor nodig hebben zijn schaars. Daarom werken we hard aan nieuwe manieren om deze aan ons te binden, en deze samenwerking draagt hieraan bij”.

Ecowende en Van Oord gaan samenwerken aan de bouw van het offshore windpark op Hollandse Kust (west) kavel VI. Dit wordt het meest ecologische windpark tot nu toe, met minimale impact op de natuurlijke habitat van vogels en vleermuizen, zeezoogdieren en met een florerende onderwaterwereld. Met als doel in de nabije toekomst windparken op zee met een netto-positieve impact mogelijk te maken. De samenwerking tussen de windparkontwikkelaar, een joint-venture van Shell en Eneco, en Van Oord werd vandaag bekendgemaakt tijdens de masterclass ‘Van Oord & Energietransitie’, ter ere van de doop van Van Oords nieuwe kabellegschip Calypso. De contractondertekening vindt later dit jaar plaats. 

Als aannemer van Ecowende wordt Van Oord verantwoordelijk voor het transport en de installatie van de fundaties. Ook zal Van Oord de verbindingskabels tussen de windturbines ontwerpen, inkopen en aanleggen. Tot slot verzorgt Van Oord het transport en de installatie van de windturbines op zee. 

Arnoud Kuis, managing Director Van Oord Offshore Energy: “Het feit dat Van Oord bij de aanleg van alle windparken in de Nederlandse Noordzee betrokken is geweest, maakt dat we door de jaren heen een schat aan kennis hebben opgebouwd. We werken graag samen met het consortium Ecowende om al onze ervaringen over innovatieve, ecologische, natuurversterkende maatregelen voor Hollandse Kust West in te zetten.” 

Folkert Visser, CEO en Projectdirecteur Ecowende vult aan: “We maken enorme stappen om wind op zee op een ecologisch verantwoorde wijze te ontwikkelen. Door de jarenlange ervaring van Van Oord in alle facetten van het aanleggen van windparken op zee, hebben wij er het volste vertrouwen in dat Van Oord samen met ons deze mooie uitdaging kan aangaan.” 

Binnen de ecologische grenzen van de Noordzee 
Het bouwen van een windpark in harmonie met de natuur is een belangrijke voorwaarde om uiteindelijk de ambitie van 70 GW windenergie op zee in 2050 te halen, binnen de ecologische grenzen van de Noordzee. Naast het verkleinen van de negatieve impact van een windpark op zee, is het bovendien nodig ecologische maatregelen te treffen die kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van windparken met een netto-positieve impact. Daarom zet Ecowende in op verschillende innovaties, grootschalige mitigerende en stimulerende ecologische maatregelen en een uitgebreid monitoring- en onderzoeksprogramma boven en onder water. Ook voor Van Oord betekent dit een andere aanpak dan bij eerdere windparken. 

“Bij de bouw van het Ecowende windpark passen we stillere installatietechnieken toe. Met als doel dat dit park én toekomstige parken binnen aangescherpte vergunningseisen kunnen worden gebouwd. Ook legt Van Oord verschillende soorten natuurvriendelijke steenbestorting rondom de fundaties aan. Bovendien heeft het verlagen van de footprint (CO2 en stikstof) tijdens de aanlegfase, alle aandacht. Van Oord investeert volop in installatieschepen die gebruik maken van nieuwe brandstoffen, om zo de sector nog verder te verduurzamen. Het nog in aanbouw zijnde installatieschip Boreas, wat geschikt is voor de brandstof Methanol, wordt in 2025 opgeleverd. Ecowende is één van de eerste projecten van deze groene reus,“ zegt Arnoud Kuis. 

Folkert Visser: “Bij de keuze voor Van Oord heeft Ecowende ook naar emissies gekeken. Het vergt een sterke visie naar de toekomst dat Van Oord dergelijke grote investeringen in de groei en tegelijkertijd verduurzaming van hun vloot doet.” 

Kennisleemtes vullen 
De effectiviteit van deze aanpak met verschillende innovaties en technologieën gaat Ecowende monitoren, onderzoeken en bijsturen. “We nemen maatregelen die direct impact hebben, maar ook veel maatregelen die als doel hebben om nieuwe methodes uit te proberen en kennisleemtes te vullen. We beschikken nog niet over alle kennis op het gebied van de effecten van windparken op de natuur. Juist deze kennis is onmisbaar als we in Nederland op verantwoorde wijze willen groeien in windenergie op zee en een voorbeeld willen zijn voor de rest van de wereld,” zegt Folkert Visser, CEO en Projectdirecteur van Ecowende. 

Ecowende en Hollandse Kust West
Het windpark van Ecowende op Hollandse Kust (west) kavel VI komt op zo’n 53 kilometer van de Nederlandse kust, ter hoogte van IJmuiden. Met een geïnstalleerd vermogen van circa 760 MW kan Ecowende ongeveer 3% van de huidige Nederlandse elektriciteitsvraag vergroenen. Het plan is om het windpark in 2026 in gebruik te nemen. Lees hier meer over Ecowende, inclusief het volledige overzicht van innovaties en ecologische maatregelen. 

Koninklijke Van Oord 
Koninklijke Van Oord is een Nederlands familiebedrijf met ruim 150 jaar ervaring als internationale waterbouwer. De nadruk ligt op baggeren, infrastructuur en offshore energy. Het hoofdkantoor staat in Rotterdam. Van Oord telt 5.243 medewerkers (fte), die in 2022 aan 191 projecten in 42 landen hebben gewerkt. De vloot bestaat uit circa 60 schepen en een grote hoeveelheid speciaal en ondersteunend materieel. Marine ingenuity is kenmerkend voor Van Oord. Door gebruik te maken van innovatieve, slimme en duurzame oplossingen wil het bedrijf bijdragen aan een betere wereld voor toekomstige generaties. 
 

Eneco gaat de stroomlevering van een windproject in Farmsum afstemmen op de belasting van het elektriciteitsnet. Tijdens piekmomenten zal Eneco de opwek van windenergie tijdelijk verminderen. Enexis betaalt hier een vergoeding voor. Het is zowel voor Enexis als Eneco de eerste keer dat een dergelijk contract wordt afgesloten.

Het gaat om een windpark in Farmsum (Groningen) dat aangesloten is op een middenspanningsstation van Enexis in Weiwerd. Er is op dat station bijna geen ruimte meer op het elektriciteitsnet. Eneco stelt het windpark in Farmsum beschikbaar om tijdens piekmomenten minder stroom op te wekken, daardoor ontstaat weer ruimte op het netwerk. De totale capaciteit van het windpark is zo’n 25 Megawatt. Eneco stelt 10 Megawatt aan flexibel vermogen beschikbaar aan Enexis. Hierdoor komt netcapaciteit beschikbaar voor het aansluiten van zo’n 30.000 zonnepanelen. Het contract gaat op 1 september 2023 in.  

Vol elektriciteitsnet
Het elektriciteitsnet zit op steeds meer plekken vol – voor zowel grote opwekkers als grote afnemers van elektriciteit. Wanneer de zon schijnt of wanneer het hard waait, zijn er veel stations waar de technische grenzen worden bereikt. Er is dan geen netcapaciteit beschikbaar om nog meer nieuwe klanten aan te sluiten. Hetzelfde geldt voor de afname van elektriciteit: op steeds meer stations zijn er piekmomenten waarop de vraag naar elektriciteit zo groot is, dat er niets meer bij kan. De belangrijkste oplossing is het uitbreiden van het elektriciteitsnet. Daar wordt hard aan gewerkt, maar de realiteit is ook dat dit meerjarige projecten zijn. Op de korte termijn is een efficiënter gebruik van het huidige elektriciteitsnet de enige manier om meer capaciteit vrij te maken. Eneco sluit nu het eerste ‘capaciteitsbeperkingscontract’ met Enexis af. Door op drukke momenten minder elektriciteit terug te leveren aan het net, ontstaat er ruimte voor andere klanten. Deze vorm van spitsmijden wordt ‘congestiemanagement’ genoemd. Het contract tussen Enexis en Eneco heeft geen vaste einddatum. Het loopt totdat het stroomnet ter plaatse is verzwaard.

Energieneutraal
Eneco vindt het erg belangrijk om het energiesysteem te helpen optimaliseren, omdat zo meer groene stroom kan worden opgewekt. “Het vergroten van duurzame opwek is ook de ambitie van ons One Planet Plan om in 2035 energieneutraal te worden”, legt Lucien Wiegers, directeur van Eneco’s handelstak EET, uit. “Wij zijn blij deze eerste deal met Enexis te hebben beklonken en verwachten in de toekomst meerdere van dergelijke contracten te sluiten voor onze eigen wind- en zonneparken, maar ook voor parken die we voor anderen beheren.”

Goed voorbeeld
Enexis is erg blij met de ondertekening van dit contract. “We gaan naar een energiesysteem waar dergelijke flexibele contracten steeds belangrijker worden”, zegt Karin Mathijssen, directeur Grootzakelijk bij Enexis. “Tegelijkertijd is het een nieuw concept – niet alleen voor ons, maar ook voor onze klanten. Graag wil ik Eneco bedanken voor het zetten van deze eerste stap. Hopelijk gaan veel bedrijven dit goede voorbeeld volgen. Ik heb er het volste vertrouwen in dat we op korte termijn meer van dergelijke contracten afsluiten. Om zoveel mogelijk klanten op de wachtlijst te kunnen bedienen, is Enexis onverminderd op zoek naar partijen die flexibel vermogen kunnen leveren en die het goede voorbeeld van Eneco volgen.”

Ecowende gaat een windpark bouwen in harmonie met de natuur, met minimale impact op vogels en vleermuizen, zeezoogdieren en met een florerende onderwaterwereld. Met als doel in de nabije toekomst windparken op zee met een netto-positieve impact mogelijk te maken. Dit is een belangrijke voorwaarde om uiteindelijk de ambitie van 70 GW windenergie op zee in 2050 te halen, binnen de ecologische grenzen van de Noordzee. Ecowende heeft vandaag tijdens WindDay 2023 zijn holistische aanpak gepresenteerd. De joint-venture van Shell en Eneco gaat inzetten op verschillende innovaties, grootschalige mitigerende en stimulerende ecologische maatregelen en een uitgebreid monitoring- en onderzoeksprogramma boven en onder water.

Een betere situatie voor vogels en vleermuizen
Ecowende streeft er met verschillende innovaties naar om de negatieve effecten van een windpark op zee terug te dringen. Denk aan een hogere tiplaagte van de rotorbladen van de windturbines, het creëren van een corridor – door de turbines extra ver uit elkaar te plaatsen – naar Natura 2000-gebied de Bruine Bank en een stilstandvoorziening van de turbines die zich aanpast aan de vliegbewegingen van vogels in het windpark. Op deze manier verwacht Ecowende het aantal aanvaringen met vogels en vleermuizen te minimaliseren. De effectiviteit van deze aanpak met verschillende technologieën gaat Ecowende monitoren, onderzoeken en bijsturen.

Stimuleren van de onderwaterwereld
Naast het verkleinen van de negatieve impact van een windpark op zee, wil Ecowende bovendien ecologische maatregelen treffen die kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van windparken met een  netto-positieve impact. Zo past Ecowende meerdere innovatieve technieken toe om de onderwaterwereld weer te laten floreren. Er worden circulaire en biologisch-afbreekbare rifstructuren aangelegd. Deze zijn gemaakt van fruitbomen afkomstig van de Nederlandse fruitteelt. In deze zogenaamde tree reefs kunnen vissen schuilen en voortplanten. Ook brengt Ecowende verschillende soorten eco-vriendelijke erosiebescherming aan en wordt het oesterlarvennetwerk uitgebreid om zo de inheemse platte oester te verspreiden.  “Zo ontwikkelt ons windpark zich tot een divers leefgebied dat als verblijfplek en kraamkamer functioneert voor vele soorten, waaronder hopelijk zelfs haaien en roggen,” aldus Hermione van Zutphen, programmamanager ecologie bij Ecowende.

Holistische aanpak en maatwerk
Ecowende past bij de bouw en exploitatie van het windpark, maar ook bij de selectie van ecologische maatregelen, een holistische aanpak toe. Visser legt uit: “De Noordzee is een ecosysteem, waarin alles met elkaar in verband staat. Maatregelen kunnen we dan ook niet los van elkaar zien. Hoewel effecten van maatregelen per soort verschillen en we dus maatwerk per soort toepassen, verwachten we dat er synergie tussen verschillende maatregelen zal ontstaan.” Van Zutphen vult aan: “De Noordzee is bijvoorbeeld een belangrijk voedselgebied voor zeevogels en ook zij profiteren van een florerende onderwaterwereld.”

Een van de grootste offshore field labs ter wereld
Kennisvergaring en kennisdeling zijn belangrijke speerpunten van Ecowende. Visser: “We koppelen meer dan 50 jaar ervaring op de Noordzee van onze aandeelhouders en partners met de kennis van toonaangevende ecologische experts en het innovatieve vermogen van de wetenschap. Ons windpark wordt een van de grootste offshore field labs ter wereld, waar we gaan experimenteren met nieuwe technieken. In dit field lab bieden we bovendien andere onderzoekers en startups de ruimte om hun innovaties in een offshore omgeving te testen.”

Om echt impact te maken en een belangrijke bijdrage te leveren aan de uitrol van windenergie op zee in harmonie met de natuur, in Nederland en daarbuiten, zorgt Ecowende dat de opgedane kennis en ervaring over ecologie en windenergie op zee breed wordt gedeeld. Niet alleen met wetenschappers, beleidsmakers, natuurorganisaties en het bredere publiek, maar ook met andere belanghebbenden, zoals windparkontwikkelaars.

Over Ecowende en Hollandse Kust West
Het windpark van Ecowende op Hollandse Kust (west) kavel VI komt op zo’n 53 kilometer van de Nederlandse kust, ter hoogte van IJmuiden. Met een geïnstalleerd vermogen van circa 760 MW kan Ecowende ongeveer 3% van de huidige Nederlandse elektriciteitsvraag vergroenen. Het plan is om het windpark in 2026 in gebruik te nemen. Lees hier meer over Ecowende, inclusief het volledige overzicht van innovaties en ecologische maatregelen.

Op de rand van de tweede Maasvlakte bouwde Eneco in opdracht van Rijkswaterstaat de afgelopen 1,5 jaar aan een innovatief windpark: Windpark Maasvlakte 2. Inmiddels wekken de 22 turbines groene stroom op waarmee het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat in een keer volledig overstapt op duurzame energie.

Groene stroom voor de verduurzaming van Nederland
De 22 windturbines leveren jaarlijks 416 GWh duurzame stroom op. Dit staat gelijk aan het gemiddelde jaarlijkse verbruik van 152.000 huishoudens. De groene stroom wordt ingezet om de energievoorziening van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (het ministerie waaronder Rijkswaterstaat valt) volledig te verduurzamen. Voor kantoren, maar ook voor 20 tunnels, 1143 bruggen, 5500 km snelwegverlichting.
En dan blijft nog de helft over. Deze stroom wordt vanaf 2024 geleverd aan de ministeries Defensie, Justitie en Veiligheid en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en aan het Rijksvastgoedbedrijf. Deze elektriciteit wordt onder andere verbruikt door defensiecomplexen, gevangenissen, rechtbanken en rijkskantoren.

Op deze manier draagt het park bij aan de verduurzaming van de overheid. Met de stroom van Maasvlakte 2 functioneert de Rijksoverheid straks voor 40% op groene energie. Dit is een belangrijke stap in de doelstelling om in 2030 voor het Rijk 100% hernieuwbare elektriciteit te gebruiken.

Voorspoedige realisatie door samenwerking
Begin 2022 startte Eneco met de bouw van dit windpark. Een uniek park, met 10 turbines op de dijk en 12 turbines op het strand, waarvan bij hoog water zelfs een deel met de voet in het water staat. Gebouwd met offshore technologie op een onshore locatie. De voorspoedige realisatie is mede mogelijk dankzij de nauwe samenwerking met de gemeente Rotterdam, de provincie Zuid-Holland, het Havenbedrijf Rotterdam, het Rijksvastgoedbedrijf en de voortdurende afstemming met (lokale) belanghebbenden.

Beste lezer, Deze site wordt sinds mei 2020 niet meer geactualiseerd. Door de Covid-19 zijn veel fablabs niet meer actief. In afwachting van betere tijden. Met vriendelijke groet, Bestuur Stichting FabLab BeNeLux.   Rozemarijn Bakker – Alting van Geusau, starring in Project Egg van Michiel van der Kley

Het bericht Rust in de tent verscheen eerst op FabLab BeNeLux.

  Bart Bakker, de oprichter van het miniFabLab en bestuurslid van FabLab BeNeLux print massaal faceshields en earclips voor de zorg. Een vrager in de zorg kan zijn behoefte melden op makers4all.eu en hij krijgt het gewenste thuis. Gratis. Want makers4all worden gesponsord met filament en zo. Makers4all.eu is een collectief van 275 makers door…

Het bericht Makers4all.eu – 81-jarige Bart Bakker maakt voor de zorg verscheen eerst op FabLab BeNeLux.

Tijdens deze Corona-crisis zijn creativiteit, innovatie en verbinding een waardevol goed. Nederlandse Fablabs en Makersplaatsen dragen hier aan bij door onze kennis over makerseducatie te delen via Webinars.  www.makerstream.nl Een spontaan initiatief van Makersclub Eindhoven werd opgevolgd door Makersbase Breda; het concept bleek verrassend simpel te verwezenlijken! Zo is de wens ontstaan om in samenwerking…

Het bericht Webinars op Makerstream.nl – leer het nu voor straks verscheen eerst op FabLab BeNeLux.

‘How to make (almost) anything’ was het devies van Fablab. Dan komt er nu werk aan de winkel. Maken van dingen tegen de COVID-19 crisis. Wat te maken ? Weten we nog niet, maar in de startblokken! Wij hebben lasersnijders, 3Dprinters, CNC, naaimachines en meer. Ga naar projectopenair.nl , de NL tak van projectopenair.org. Een…

Het bericht FabLab en Project Open Air verscheen eerst op FabLab BeNeLux.

Stichting FabLab bestaat meer dan 10 jaar en heeft daarin het concept van FabLabs op de kaart gezet en vele labs helpen opzetten en de community van makers ondersteund. Met meer dan 70 labs in de BeNeLux heeft de stichting FabLab haar doel bereikt. In de afgelopen jaren heeft de stichting dus gewerkt naar meer…

Het bericht Toekomst FabLab BeNeLux – Call for Proposal verscheen eerst op FabLab BeNeLux.

Het is pas 11 jaar geleden dat in Nederland het eerste fablab verscheen en er zijn nu meer dan 100 maakplaatsen in de BeNeLux. Er is verzadiging en de groei vlakt  af. Misschien is dat een teken dat de oorspronkelijke taak van de Stichting FabLab Benelux ten einde loopt en we ons moeten herbezinnen. Er…

Het bericht Tien jaar later – meer dan 1800 FabLabs wereldwijd verscheen eerst op FabLab BeNeLux.

Midden januari start wereldwijd weer de FabAcademy. Alle info over inhoud en registratie is te vinden op http://fabacademy.org/apply/registration.html Graduation zal plaatsvinden de jaarlijkse Fab-conferentie van 25 juli tot 2 augustus in Montreal en/of Quebec in Canada. De site FAB16.org is al wel in de lucht, maar nog niet gevuld. Dassault biedt 5 beurzen voor FabAcademy…

Het bericht FabAcademy 2020 – inschrijven voor 15 december verscheen eerst op FabLab BeNeLux.

De KLM bestaat honderd jaar. Dat wordt gevierd met onder meer een groot spektakel in Hangar 11 op Schiphol. Als oud-KLM’er was ik daar. Het echt interessante was dat je na het spektakel door de hal van KLM Engine Services kon lopen. Daar wordt onderhoud gepleegd aan de meer dan manshoge motoren. Er is daar…

Het bericht KLM 100 jaar – KLM Makerspace verscheen eerst op FabLab BeNeLux.

Voor wie groter wil, dan er in zijn FabLab kan, is er nu de SPARK Makers Zone in hartje Den Bosch, Spoorzone. De SPARK Makers Zone is op meerdere vlakken uniek in Nederland. Ten eerste vanwege de omvang en ongekende mix van machines en apparatuur. Makers treffen hier een metaalprinter, grote snijplotter, 3d printers, robotarmen,…

Het bericht SPARKS Makers Zone in den Bosch – meer dan een FabLab XXL verscheen eerst op FabLab BeNeLux.

Vacature Vakspecialisten Innovatie & Techniek (uren in overleg*) Met een bibliotheek, museum en archief is CODA een bron van inspiratie op het gebied van literatuur, kunst, erfgoed, innovatie en techniek – midden in het hart van de stad Apeldoorn. Ontdek de mooiste verhalen, beleef geschiedenis, proef van kunst en cultuur en ontplooi 21st century skills…

Het bericht CODA FabLab zoekt twee vakspecialisten verscheen eerst op FabLab BeNeLux.

Siluanov beweerde woensdag dat Rusland over de nodige middelen beschikte om aan zijn verplichtingen te voldoen om 117 miljoen dollar rente te betalen op twee euro-obligaties van de overheid.

Maar de VS zouden echter eerst duidelijkheid moeten verschaffen of de schikkingen mogelijk zijn, zo verklaarde hij volgens persbureau RIA. Met deze uitlatingen wakkert Rusland de vrees aan dat Moskou zijn schuld in vreemde valuta niet kan of wil aflossen.

Laatste wanbetaling dateert van 1998

De bewindsman verwijst daarmee naar de ruim 650 miljard aan buitenlandse valuta- en gouddeviezen van de Russische centrale bank, waar bij het begin van de oorlog in Oekraïne door het Westen beslag op is gelegd. 'De Russische Federatie heeft het nodige geld op buitenlandse valutarekeningen, het is mogelijk om te betalen in roebelafrekeningen', verklaarde Siluanov. 

De VS moeten echter eerst duidelijk maken of de schikkingen mogelijk zijn, stelde de bewindsman. Amerikaanse media hebben contact opgenomen met het Office of Foreign Assets Control van het Amerikaanse ministerie van Financiën, dat de sancties heeft afgedwongen, voor commentaar. 

Rusland zou de betalingsverplichting mogelijk willen voldoen in roebels als een schikking in dollars wordt afgewezen. Kredietbeoordelaar Fitch heeft eerder al gewaarschuwd dat betaling aan obligatiehouders in andere valuta dan dollars als een wanbetaling worden beschouwd. Als er vandaag niet betaald wordt, dan gaat een aflossingsvrije periode van 30 dagen in voordat Rusland technisch in gebreke blijft. Analisten denken dat Rusland dan als argument zal aanvoeren dat het niet aan de betalingsverplichtingen kan voldoen, vanwege het feit dat het land geen toegang meer heeft tot het interantionale betalingssysteem Swift. 

De laatste keer dat Rusland in gebreke bleef was in 1998, toen het niet kon aflossen op zijn binnenlandse schuld. Als dit keer sprake zou zijn van een wanbetaling op overheidsschuld in vreemde valuta, dan zou dat voor het eerst zijn sinds de Bolsjewistische Revolutie in 1918.

Mogelijk aanspraak op yan-reserves 

Siluanov heeft maandag laten weten dat Rusland zijn Chinese yuan-reserves zal gebruiken om een deel van de betalingen te verrichten, aangezien euro's en dollars door de sancties onbereikbaar zijn geworden. Hij suggereerde toen ook dat schuldeisers uit "vijandige" landen in roebels zouden kunnen worden betaald.

'Het probleem met wanbetalingen is dat ze nooit eenduidig zijn en dit is geen uitzondering', zei Guido Chamorro, portefeuillebeheerder voor opkomende markten bij Pictet. 'Er is een aflossingsvrije periode, dus we zullen pas op 15 april echt weten of er sprake is van een wanbetaling of niet', zei hij verwijzend naar de situatie als er geen couponbetaling wordt gedaan. 'Er kan van alles gebeuren in de aflossingsvrije periode.'

De twee betalingen van woensdag zijn de eerste van een reeks, met nog eens 615 miljoen dollar die in de rest van maart verschuldigd zijn, en de eerste "hoofdsom" - de laatste volledige betaling van een obligatie - op 4 april ter waarde van 2 miljard dollar.

Gerelateerde artikelen: 

• Bekijk het dossier Oorlog in Oekraïne 

Dat stelt Stuart Dunbar, partner bij Baillie Gifford, dat sinds 1908 activa beheert vanuit Edinburgh. De positie van een portefeuille ten opzichte van een index is een verkeerd vertrekpunt, vindt Dunbar. ‘Een index reflecteert niet “weinig risico” zoals velen denken. Het toont een over het algemeen slecht geïnterpreteerde visie van de markt. Daarbij wordt historisch rendement onterecht geëxtrapoleerd naar de toekomst. Zo is een tracking error is totale onzin.’

Wetenschappelijk onderzoek toont volgens Dunbar aan dat slechts 4 procent van de Amerikaanse beursgenoteerde bedrijven, verantwoordelijk is voor de volledige toegevoegde waarde over de periode van 1926 tot 2014.

‘Op basis van die feiten kun je twee dingen doen. Beleggers kunnen passief de markt volgen, met als argument dat je dan de winnaars bezit, maar dan heb je 96 procent aan verliezers in je portefeuille. Wij speuren liever actief de winnaars op. Die doen het dusdanig veel beter dan het gemiddelde, dat we slechts een handjevol successen nodig hebben om de markt te verslaan. We zitten daarbij overigens vaak genoeg fout.’

Koersen leiden af

Aandelenmarkten interesseren de Schotse fondsbeheerder dan ook maar weinig. Volgens hem is de financiële industrie te erg afgeleid door de waan van de dag op de aandelenmarkten. ‘We maken het veel te complex voor onszelf’, zegt Dunbar. Asset managers moeten zich volgens hem concentreren op bedrijven, niet op koersen.

Dunbar stelt dat beleggen niets anders is dan het financieren en ondersteunen van bedrijven die de economie vooruit stuwen, en nieuwe manieren vinden om uitdagingen aan te pakken of een bijdrage aan de samenleving te leveren.

Het maakt hem dan ook niet uit of een bedrijf genoteerd is op een beurs. Bepalend is de vraag of de winst groeit op de lange termijn. ‘Het zou me niet uitmaken als de beurs alleen op vrijdagmiddag opent voor twee uur. Dat die beurs open is om liquiditeit te verschaffen is prima, maar aandelenmarkten domineren onze hele industrie. “They have become the game.”’

Private-equitybeleggingen worden mede op die reden een steeds belangrijker onderdeel van de beleggingen van het fondshuis. De afgelopen 10 jaar investeerde Baillie Gifford in 80 private ondernemingen. Het vinden van goede beleggingen aan de private kant van de markt is volgens Dunbar geen kunst; ‘Het vinden van klanten die ons daarin laten beleggen is ingewikkelder’.

‘Wij zoeken enkel naar langetermijn groeikansen. De bedrijven die ons boeien hebben een enorm groeipotentieel en een disruptief bedrijfsmodel. Het is ons doel om bedrijven te vinden die 30 tot 50 keer onze investering opleveren.’

CAPM is onbruikbaar

Ook het Capital Asset Pricing Model (CAPM) - het model dat de relatie beschrijft tussen systematisch risico en verwacht rendement voor activa - is volgens Dunbar totaal onbruikbaar in de praktijk. ‘CAPM kijkt achterom, maar de wereld en de technologie veranderen snel, dus het is een verouderde en irrelevante formule. Ik dacht dat ik iets nuttigs leerde toen ik mijn CFA certificaat haalde.’

Omdat slechts een paar grote winnaars het rendement op de aandelenmarkten bepalen kan een wiskundige formule geen voorspellende waarde zijn voor het potentiële rendement en de winst van de winnaars, vertelt Dunbar.

Dat slaat volgens hem terug op de asymmetrie van rendementen. De neerwaartse rendementen zijn begrensd, je kunt alleen je bestaande investering verliezen, maar opwaarts rendement is niet begrensd en de uitkomst kan enorm zijn.

“Unlimited Liability”

Het fonds karakteriseert zich door een “unlimited liability” structuur. Partners zijn persoonlijk aansprakelijk voor alle schulden. Die aansprakelijkheid is niet gemaximeerd en strekt zich zelfs uit tot persoonlijke activa. ‘Als het mis gaat, moet ik mijn huis verkopen’, vertelt Dunbar.

‘De afgelopen periode hebben we vreselijk gepresteerd. Groeibedrijven laten te wensen over, de inflatie neemt akelige proporties aan, en nu is er ook nog sprake van een gevaarlijk geopolitiek conflict. We hebben de afgelopen maanden een underperformance van 30 procent gezien voor sommige strategieën. Dat maakt uiteindelijk niet uit want het gaat ons om de lange termijn; eerder 10-20 jaar dan 1-5 jaar.’

Baillie Gifford, die het Scottish Parliamentary Pension Scheme (SPPS) beheert, kwam deze maand onder druk te staan om te desinvesteren uit de gesanctioneerde Russische Sberbank, nadat het Britse mediabedrijf The Ferret onthulde dat het fonds aandelen ter waarde van 299.571 pond had in die staatsbank.

Baillie Gifford heeft de trustees geadviseerd dat alle Russische aandelen zijn verkocht, of worden verkocht. Op dit moment resteert slechts een klein belang in Russische aandelen, waarvan de reële waarde is vastgesteld op nul. De aandelenverkoop zal worden afgerond zodra de handel wordt hervat, antwoordde de Schotse asset manager in een antwoord op zijn aandeelhouders.

Rendementen vlaggenschipfondsen

Global Equity - LTGG (Unrestricted) - Listed Equities

Global Equity - Benchmarked (Alpha) - Unconstrained

Positive Change

Door de overname wordt NN IP en ook zijn execution only-platform FitVermogen onderdeel van Goldman Sachs Asset Management, zo heeft de Haagse asset manager afgelopen weken aan zijn eindklanten per mail laten weten. Volgens NN IP zullen klanten van FitVermogen profiteren van een uitgebreider beleggingsaanbod in verschillende beleggingscategorieën.'Daarnaast biedt de combinatie toegang tot een sterk wereldwijd netwerk, internationaal toptalent en verdere investeringen in technologie, data en verantwoord beleggen', schrijft NN IP. 

Eénmalige screening

'Om de Nederlandse en de Amerikaanse organisaties te kunnen samenvoegen, is het voor een éénmalige screening noodzakelijk om een beperkte hoeveelheid persoonlijke gegevens van onze klanten te delen met Goldman Sachs. Dit is nodig omdat NN IP na de afronding van de transactie onderdeel wordt van een Amerikaanse onderneming die zich moet houden aan Amerikaanse wet- en regelgeving. Daarnaast voorkomt de financiële industrie met dit screeningsproces witwaspraktijken en terrorismefinanciering', schrijft NN IP aan zijn klanten. 

De gevraagde gegevens bestaan uit de volledige naam, geboortedatum en contactgegevens van klanten, die gegevens worden gedeeld om deze wettelijk verplichte screening te faciliteren, aldus NN IP. FitVermogen biedt langere termijnoplossingen voor particuliere beleggers, verdeeld over 65 NN-fondsen. Geestelijk vader van het platform was Ivar Roeleven, die indertijd managing director retail clients Europe was. 

Op 18 maart verandert ook de naam Aanvullend PensioenSparen in aanvullende PensioenOpbouw. Deze naamswijziging gebeurt in Mijn NN, de NN App en in de productdocumenten, stelt Kokke van der Werf, directeur Sparen & Beleggen, in een mail aan klanten.

Goldman Sachs werkt ook NN Group 

Het integratieproces verloopt voorspoedig nu de benodigde goedkeuring van de Europese Commissie is verkregen. In een fase volgende wordt gewerkt aan het samenvoegen van de twee organisaties.

Met deze transactie worden twee grote internationale vermogensbeheerders samen gebracht. Eén van de redenen voor de overname door Goldman was dat de twee partijen een sterk complementair profiel en productaanbod hebben. Zo is er sprake van een sterke marktposities van NN IP in Europa, terwijl Goldman met meer dan 1.000 miljard dollar aan beheerd vermogen vooral in de VS een vooraanstaande positie heeft. 

NN Group verkocht vorig jaar de asset managementtak NN IP aan Goldman Sachs AM en kwam daarbij tevens overeen dat het Amerikaanse huis de komende 10 jaar de primaire asset manager van de verzekeraar wordt. Met de overname die in augustus 2021 werd bereikt, was een bedrag gemoeid van 1,7 miljard euro. 

Tot dusver is nog niet zoveel bekend over de wijze waarop de overname van NNIP door Goldman Sachs AM vorm wordt gegeven. Een vaststaand feit is dat de merknaam NN IP op enig moment zal verdwijnen. 

Uit een vandaag door AF Advisors op Fondsnieuws gepubliceerd artikel over de posities van asset managers op de Nederlandse markt, blijkt dat NN IP nu samen met BlackRock marktleiders zijn.

Gerelateerde artikelen: 

• NN Group: Goldman Sachs is nu onze primaire asset manager
• Goldman Sachs met overname NN IP "back on track" 

Kip, meloen en Fernandez mag OOK hoor, wij zijn ontzettend inclusief

Social

Kroegbezoek, in vrijheid en veiligheid, dat is pas een privilege en dit polderblog biedt het aan iedereen aan. Vrij land, geen deurbeleid en je mag gewoon je petje op/Nikes aan houden. Hoewel een ‘consumptie verplicht’-regel wel wordt onderzocht, want hoe lang duurt de vrijheid nog? Bovenstaande feauteauf*ckje moest gemaakt worden, en we zijn blij dat iemand het nog deed (aanleiding voor wie het gemist heeft: hierrr en video onder), maar wie zegt dat zulks over een jaar of wat nog kan & mag? Je wordt in Rotterdam al door Baltimore gecanceld vandaag de dag, om foto’s van 8 jaar geleden in outfits die anno 2020 nog steeds (en terecht) door een meerderheid van de Nedermensen doodnormaal & inclusief & gezellig wordt gevonden. En dat terwijl we ook nog overwegen om op veler verzoek de Feauteauf*ck Friday terug in te voeren, want het levert lekker melige exposities op. Toch nog een snuifje cultuur in een door corona gecanceld uitgaansleven, terwijl we wachten tot dit stukje NES-talgie op de markt komt, uit de tijd dat master en slave nog gewoon tech speak was, en geen BeLaDeN tErMeN.

LEGO & NES. Brick & mortar of society

Video

Ook beladen: Pizza en witte wijn

Video

COVER BLOWN VOOR MEER LOON

Video

Donny Brasco, Point Break, The Departed, Fast and the Furious 1, 21 Jump Street, 22 Jump Street. Wat hebben ze ons veel gegeven, de stillen. En we weten niet eens wat ze eisen maar wij steunen het en zijn bovendien TEGEN RUTTE! Want hun werk vindt plaats in zware criminele milieus (ZOALS DE VVD) en behelst het "heimelijk verzamelen van bewijstlast" door het volgen van verdachten en het plaatsen van afluisterapparatuur. Het is ons even onduidelijk of �cht langdurig undercover werk hier nu ook onder valt, maar voor de vorm doen we van wel.

"De elf over het land verspreide eenheden van de dienst Observatie en Techniek (O&T) houden zich vanaf vandaag om beurten alleen nog bezig met bureauwerk. Daarmee willen ze hun eis voor een passend salaris en terugkeer van geschrapte vergoedingen kracht bij zetten." De rook- en spiegelboys voelen zich ernstig ondergewaardeerd. "Onze dienst valt onder specialistische ondersteuning/opsporing, maar we worden niet als zodanig beloond en gewaardeerd. We verdienen net zo veel als een agent die na de opleiding geen vervolgopleiding volgt."

Ze moeten zelfs hun eigen kleding kopen voor operaties. Het zijn net militairen. "Zo moeten O&T’ers soms kleding kopen die past bij hun situatie. Daar krijgen ze geen vergoeding voor. Even voorschieten en later declareren is onmogelijk omdat het om grote bedragen gaat. Bovendien zijn ze vaak undercover waardoor je ook niet even een betaalpas kunt trekken. Ook mag meer rekening worden gehouden met de hoge werkdruk en het praktisch altijd klaar moeten staan."

Ja, dames en heren politici, als we �nige kans willen maken tegen Nederland Narcostaat lijkt het gepast vergoeden van deze helden ons toch wel van belang.

1. Samsung onthult Galaxy S23 FE, Galaxy Tab S9 FE en Galaxy Buds FE  Tweakers
2. Samsung Galaxy S23 FE officieel: iets minder snel, stuk goedkoper  Android Planet
3. Samsung Galaxy S23 Fan Edition pas vanaf januari in Nederland verkrijgbaar  Androidworld
4. Samsung lanceert Galaxy S23 FE, Nederlandse release laat nog op zich wachten  Galaxy Club
5. Samsung lanceert Galaxy S23 FE voor 2024  TechPulse
6. Hele verhaal bekijken via Google Nieuws

Op 4 en 5 november zou aan de Katholieke Universiteit Leuven een symposium plaatsvinden over ufo's, of uap's zoals ze tegenwoordig genoemd worden. Op de website van de Groep Wetenschap & Technologie stond een uitgebreide aankondiging en je kon je er al registreren voor het evenement. Vandaag was de laatste mogelijkheid om als Early Bird […]

The post UFO symposium aan KU Leuven gecanceld. De vloek van de mummie? appeared first on Kloptdatwel?.

Met de voortdurende evolutie van technologie en de groeiende bezorgdheid over privacy, is de nieuwe privacy wetgeving in Nederland een

The post De invloed van de nieuwe privacy wetgeving op bedrijven in Nederland appeared first on Marketupdate.

Als de vraag naar kunstmatige intelligentie (AI) in het huidige tempo blijft groeien, verbruikt AI in 2027 net zoveel energie als heel Nederland. Dat becijfert datawetenschapper Alex de Vries in het wetenschappelijke blad Joule.

De Vries maakte voor zijn berekeningen onder meer gebruik van de productie van chips van het bedrijf Nvidia, de belangrijkste producent van chips voor kunstmatige intelligentie.

Zogenoemde generatieve kunstmatige intelligentie, waarmee onder meer teksten, beelden, muziek en video geproduceerd kunnen worden, maakt sinds vorig jaar een explosieve groei door. Voor het trainen van deze AI zijn grote hoeveelheden data nodig. Dat vraagt veel energie.

Zoekmachine Bing van Microsoft maakt inmiddels gebruik van de kunstmatige intelligentie van de geavanceerde tekstgenerator ChatGPT. Als Google de zoekresultaten ook zou genereren met kunstmatige intelligentie, zou dat jaarlijks 29,2 terawattuur aan energie kosten, berekende De Vries. Dat is het equivalent van het energieverbruik over een jaar van Ierland.

Duurzame AI

De afgelopen tijd was er al aandacht voor het gevaar van discriminatie door algoritmes en voor het genereren van nepnieuws. Zo doken er onlangs nog nepversies op van acteurs en voetballers in reclames op sociale media. De Vries omschrijft het hoge energieverbruik - en daarmee de gevolgen voor duurzaamheid - ook als een van de risico's. "Kunstmatige intelligentie is gewoon heel erg energie-intensief", zegt hij.

De Vries deed eerder onderzoek naar het energieverbruik van blockchain, de technologie die ten grondslag ligt aan de bitcoin. Daar zag hij een soortgelijke hype ontstaan als op dit moment rond kunstmatige intelligentie: "Iedereen wil het overal in stoppen, los van of het wel nodig is. Vaak voegt het helemaal niets toe," legt De Vries uit.

Beperkte informatie

De datawetenschapper erkent dat zijn schattingen gepaard gaan met onzekerheden. Bedrijven zijn niet scheutig met het delen van informatie. Zo is niet altijd bekend hoeveel energie bedrijven nodig hebben voor het trainen van hun kunstmatige intelligentie.

De Vries: "Bij Google zit waarschijnlijk zo'n 40 procent van het energieverbruik in het trainen en 60 procent in de toepassingen. Maar bij Bloom (een geavanceerde tekstgenerator, vergelijkbaar met ChatGPT, red.) gaat juist heel veel energie naar het trainen, terwijl bij ChatGPT het zwaartepunt overweldigend aan de kant van de toepassingen ligt."

Daarnaast zijn de productiecijfers van Nvidia wel bekend, maar is niet openbaar aan welke bedrijven de chips worden verkocht. En het energieverbruik van de chips wordt mede bepaald door hoe efficiënt ze gekoeld worden. "Google is heel efficiënt met koelen, maar lang niet alle bedrijven. Daarom heb ik de koeling niet meegenomen in mijn onderzoek", zegt De Vries.

Elektronisch afval

In de discussie over het energieverbruik van AI wordt geregeld gesteld dat er in de nabije toekomst nieuwe apparatuur zal worden ontwikkeld, die efficiënter omspringt met energie.

De snelle ontwikkeling van apparatuur brengt alleen ook weer een nieuw probleem met zich mee. Volgens De Vries is de levensduur van die apparatuur waarschijnlijk korter dan de standaard afschrijvingstermijn van zes jaar: "Een nieuwe server kan over een paar jaar dan al achterhaald zijn, wat kan leiden tot extra elektronisch afval".

De Nederlandse autofabrikant Lightyear gaat voorlopig geen eigen auto met zonnepanelen produceren. Het bedrijf, dat dit voorjaar een doorstart maakte na een faillissement, richt zich voorlopig op het maken van zonnepanelen voor auto's van andere producenten.

Dat bevestigt medeoprichter en directeur Lex Hoefsloot na berichtgeving in Het Financieele Dagblad. In gesprek met de NOS zegt Hoefsloot de droom van een eigen zonneauto, de Lightyear 2, niet helemaal op te geven. Maar door voorzichtigheid van investeerders blijkt dit langer te duren dan gehoopt.

Hoefsloot noemt de maanden rond het failliet van het bedrijf uit Helmond moeilijk. Met hulp van nieuwe investeerders kon in april wel een doorstart worden gemaakt.

"We hebben bewezen dat een betaalbare zonneauto kan", benadrukt Hoefsloot. "Autofabrikanten hebben interesse om delen van onze technologie te integreren in hun eigen voertuigen." Hij noemt als voorbeeld het plaatsen van de zonnepanelen van Lightyear op de plaats van een panoramadak of op de motorkap.

Voortschrijdend inzicht

Lightyear is volgens Hoefsloot met een aantal partijen in gesprek hierover. Een daarvan is een Aziatische autoproducent. "Maar ook dat zijn projecten die wat langer duren. Je ziet wel heel duidelijk dat het voor de auto-industrie een no-brainer wordt om zonnepanelen te gaan integreren." Een contract met een van deze partijen heeft Lightyear nog niet.

Ondertussen blijft de startup proberen om de Lightyear 2 van de grond te krijgen. Hoefsloot: "Dat gaan we niet helemaal zelf doen, maar meer met partners, uit de auto-industrie of andere sectoren.

"Je moet als startup flexibel zijn en kritisch naar jezelf kijken. In die zin is dit voortschrijdend inzicht. Maar denk niet dat een eigen zonneauto niet haalbaar is. Het concept staat nog in de kinderschoenen. We staan nog maar aan het begin."

Lightyear werkt sinds 2016 aan een elektrische auto met zonnepanelen erop. Vorig jaar rolde het eerste exemplaar van de band. Het ging afgelopen januari mis toen een grote investeerder zich opeens terugtrok.

In april werd de inboedel van het failliete Lightyear verkocht:

Op automaten van Geldmaat is het vanaf vandaag mogelijk om met je bankpas contactloos geld op te nemen, dus zonder het pasje in de sleuf te steken. Wel moet je nog je pincode intoetsen. In eerste instantie kan contactloos geld opnemen alleen in de 23 Geldmaat-winkels. Dat zijn onbemande ruimtes met meerdere geldautomaten. Binnen enkele dagen is het ook mogelijk bij geldautomaten in bijvoorbeeld boekhandels.

Klanten kunnen hun bankpas tegen de zogenoemde NFC-lezer van de Geldmaat-automaat aanhouden en vervolgens geld uit de automaat trekken. Nog niet alle grote banken bieden de mogelijkheid aan. Zo gaat ABN Amro het mogelijk maken in de loop van 2024, als er nieuwe pinpassen worden geïntroduceerd. Met passen van Rabobank en ING is het wel mogelijk om contactloos te pinnen.

Nog niet mobiel

Geen van de drie banken biedt nog de mogelijkheid om rechtstreeks contactloos geld op te nemen met mobiel of met een smartwatch. ING en Rabobank zeggen dat dit technisch lastig is.

In de tussentijd bieden ABN Amro en ING wel een iets omslachtiger mobiel alternatief aan. Dan moet de bank-app op de mobiele telefoon gebruikt worden, voordat de automaat geld geeft. Bij ABN Amro moet er een QR-code gescand worden, bij ING krijgen mensen een mobiele code die ze moeten invoeren op de betaalautomaat.

Later bij Albert Heijn

Technisch gezien zijn de Geldmaat-automaten er wel klaar voor. Alleen in de 900 betaalautomaten in Albert Heijn-filialen gaat het iets langer duren: die worden volgend jaar allemaal vervangen door automaten waarop contactloos geld opgenomen kan worden.

Ook moeten sommige automaten die buiten staan nog worden vervangen. Een automaat is vernieuwd als er een lampje brandt bij de NFC-lezer. "Als dat brandt, kun je er contactloos geld opnemen", zegt een woordvoerder van Geldmaat.

Zij stelt dat contactloos opnemen in de toekomst onderhoud aan de geldautomaten gaat schelen. "De lezer die wordt gebruikt als je een pasje erin moet steken is ontzettend gevoelig. Als er vuil in komt omdat het erin waait of als er een stukje nagel in belandt, kan dat al een storing geven en we hebben ook te maken met vandalisme."

Rolstoel

Geldmaat ziet ook andere voordelen. "Mensen in bijvoorbeeld een rolstoel moeten vrij hoog reiken om de pas in de lezer te steken. Bij contactloos betalen hoeft dat niet meer", zegt de woordvoerder. Ze denkt dat het ook gaat helpen bij mensen die vergeten hun pas uit de automaat te halen.

Net op tijd stelde de 22-jarige cryptobelegger Mattias Knijnenberg in november zijn geld veilig. Een paar dagen later liet de fraude bij platform FTX de cryptowereld op zijn grondvesten trillen. "Het lijkt hierdoor alsof het een grote shitzooi is in cryptoland", zei Knijnenberg. De 40-jarige Leonie Bosman zag de bui niet zo snel aankomen. In een paar tellen zag ze meer dan 10.000 dollar in rook opgaan. "Ik heb mijn lesje wel geleerd", treurde ze. "Maar het is wel een dure les."

In New York begint vandaag het strafproces tegen Sam Bankman-Fried, de hoofdverdachte van het cryptodrama. De 31-jarige Amerikaan wordt verdacht van megafraude. In november 2022 raakte de koers van het beursgenoteerde FTX in een vrije val na negatieve publiciteit. De waarde van veel cryptomunten stortte ineen.

"Niet eerder in mijn carrière heb ik zo'n compleet falende bedrijfscontrole gezien", zei de als puinruimer bij FTX aangestelde John Ray kort nadat het bedrijf uitstel van betaling had aangevraagd. "Er is ook geen betrouwbare financiële informatie beschikbaar." Een miljardenfonds dat werd gerund door kinderen, typeerden oud-werknemers FTX.

Ondertussen voelde ook de hoofdverantwoordelijke zich slachtoffer. "Ik ben net zo geschrokken over wat er de afgelopen maand is gebeurd als vele anderen", jammerde Bankman-Fried destijds vanuit zijn woning op de Bahama's. "Ik heb nog één werkende creditcard."

FTX, dat zowel binnen als buiten de cryptowereld een vlekkeloos imago had, viel als een kaartenhuis ineen.

Cryptohandelshuis

De kiem daarvan lag in 2019, toen de cryptowereld snel groeide. De aanhoudende lage spaarrente leidde tot veel scepsis over het monetaire beleid van centrale banken. Tegelijkertijd zetten diezelfde banken de geldpers regelmatig aan. Dat vele geld in omloop vond onder andere zijn weg naar crypto. Veel nieuwe cryptomunten werden gecreëerd en de handel was omvangrijk.

Hoe werkt de technologie achter bitcoin? NOS op 3 legde het uit in 2021:

In die turbulente tijd viel de opmars van Sam Bankman-Fried op. In 2017 richtte hij cryptohandelshuis Alameda op. De zoon van twee hoogleraren profileerde zichzelf als weldoener. Hij zei van geld meer geld te willen maken, zodat deze welvaart eerlijker verdeeld kan worden.

In 2019 bracht Bankman-Fried FTX naar de beurs, een marktplaats voor cryptomunten. Het ethisch verantwoorde imago van het bedrijf zorgde voor openlijk enthousiasme bij sporters, artiesten en politici als Katy Perry, Bill Clinton en Tom Brady.

Ook de grootste investeringsmaatschappij ter wereld, Blackrock, had interesse. Begin 2022 was het bedrijf al 31 miljard euro waard.

Coindesk

Alles veranderde op 2 november 2022. Coindesk, de belangrijkste nieuwssite voor cryptobeleggers, beschreef hoe FTX gaten op de balans van cryptohandelshuis Alameda vulde. Alameda bleek veel geld te hebben geleend aan zwakke cryptobedrijven. Om dit te verhullen werd de eigen cryptomunt van FTX, FTT, voor veel waarde op de balans gezet.

De koers van FTX daalde enorm. Toen het grootste crypto-handelsplatform ter wereld, Binance, vier dagen later het vertrouwen opzegde in FTX, haalden klanten ook hun crypto weg bij FTX.

Omdat FTX inmiddels zo'n belangrijk handelsplatform was, zakte de waarden van vele cryptomunten wereldwijd. 230 miljard dollar aan cryptowaarde verdampte.

Nieuwsuur legt het drama rond FTX uit:

Een week later konden klanten van FTX niet meer bij hun accounts. Bankman-Fried benadrukte dat hij met zijn team nog alles op alles zette om FTX te redden. Toen FTX failliet werd verklaard, werd duidelijk dat er 10 miljard dollar naar Alameda was overgeboekt. Hiervan is 10 procent niet terug vinden op de balans. Kortom: 1 miljard dollar is verdwenen.

"Ik heb het verkloot. Ik had het beter moeten doen", reageerde Bankman-Fried. Op 12 december werd hij gearresteerd op de Bahama's, onder andere op verdenking van fraude.

De Nederlandse advocaat Marius Hupkes werkt met buitenlandse advocaten om de bedrijvenstructuren van grote cryptobedrijven inzichtelijk te maken. Hij noemt Bankman-Fried een charlatan. "Crypto kun je perfect volgen van portemonnee naar portemonnee. Maar als je dan uiteindelijk uitkomt bij een portemonnee op de Kaaimaneilanden is het moeilijk om de persoon daarachter te achterhalen."

Strenger toezicht

Momenteel bestaat het Nederlandse toezicht uit een registratie bij De Nederlandsche Bank. Voor die registratie moeten Nederlandse cryptobedrijven vooral laten zien dat ze zich committeren aan regels voor witwasbestrijding. Per 2025 worden de eisen strengen als nieuw Europees toezicht in werking treedt.

Tot de val van FTX was de belofte van crypto dat ingelegd geld zou blijven staan waar het staat. Dit in tegenstelling tot banken die een groot deel van het ingelegde geld uitlenen en investeren om het te laten renderen. Bankman-Fried mag vanaf vandaag bij de rechter uitleggen hoe dit zo fout kon gaan.