Onze overheid vertelt ons al jaren dat wij bepaalde groepen niet mogen generaliseren, zelfs niet als naam voor een koekje of iets dergelijks. Dat moest verdwijnen want dat kan natuurlijk in deze tijd niet meer. Diezelfde overheid en de daaraan verbonden media bestempelen dagelijks echter mensen als complotter of zelfs gek, wanneer ze vragen hebben over de maatregelen of de griep zelf. Dit begint fascistische trekjes te krijgen.

Met een leger vormingswerkers, speelplaatsbouwers en raamkozijnschilders ging ooit minister Vogelaar er tegenaan om veertig uitgezochte arme wijken erbovenop te helpen. Ze wist vooral de pers te mobiliseren. Die werd met busladingen aangetrokken om te kijken hoe arm mensen het in sommige buurten hadden en hoe een grootschalige overheidsprogramma ervoor moest zorgen dat het allemaal […]

Het bericht Vogelaarwijken mislukt, goh, hoe kan dat nou? verscheen eerst op De Nieuwe Realist.

Waardenburg Ecology en Ecowende stellen een alomvattend ecologisch programma op voor  Ecowendes offshore windpark Hollandse Kust (west) kavel VI. Dat doen ze samen met partners, waaronder WMR, WaterProof Marine Consultancy & Services B.V. en SEAMARCO. Door de samenwerking krijgt ecologie een prominente plek bij de voorbereiding, bouw en exploitatie van het eerste windpark ter wereld in harmonie met de natuur. 

Waardenburg Ecology en windparkontwikkelaar Ecowende, een joint-venture van Shell en Eneco, maakten dit afgelopen week bekend tijdens de zevende editie van de Conference on Wind energy and Wildlife impacts (CWW) in Kroatië. Waardenburg Ecology, het grootste Nederlandse ecologische adviesbureau, gaat voor Ecowende aan de slag om de ontwikkeling van de biodiversiteit bij het windpark te monitoren en onderzoeken. 

Jeroen Kwakkel, adviseur-projectleider mariene ecologie bij Waardenburg Ecology: “We zetten ruim 45 jaar aan kennis over het Noordzeesysteem in om samen met partners zoveel mogelijk kennisleemtes te vullen. In de eerste instantie onderzoeken we de huidige staat van het plangebied. Vervolgens kijken we naar de effecten op de natuur tijdens de bouw van het windpark en monitoren we vanaf 2025 gedurende 20 jaar, met hogere intensiteit in de eerste 7 jaar, hoe de natuur boven en onder water zich ontwikkelt.” 

Hermione van Zutphen, projectleider ecologie bij Ecowende: “We willen gezamenlijk een nieuwe ecologische maatstaf neerzetten voor windparken op de Noordzee. Deze nieuwe maatstaf moet het mogelijk maken om de ambities van de overheid voor wind op zee te kunnen realiseren met een netto positieve impact op de natuur. Een uitgebreid monitoring- en onderzoeksprogramma op de maatregelen die we implementeren binnen het windpark is noodzakelijk om de effectiviteit te kunnen aantonen en kennisleemten te vullen. Waardenburg Ecology is, samen met haar partners, als geen ander thuis in deze materie.” 

Inzicht in wat wel en niet werkt
Ecowende past verschillende innovaties toe om de positieve effecten van een windpark op zee aan te jagen en de negatieve effecten te verkleinen. Waardenburg Ecology en partners brengen het daadwerkelijke effect van deze innovaties en grootschalige maatregelen in kaart om inzicht te krijgen in wat wel en niet werkt.  

Ruben Fijn, teamleider vogelecologie bij Waardenburg Ecology: “Onze vogelspecialisten beoordelen de werking van verschillende automatische systemen voor vogelradars en long range camera’s en doen veldwaarnemingen voor grondige analyses. We voorzien zangvogels in Nederland en grote mantelmeeuwen in Noorwegen van zenders om meer te weten te komen over het gedrag van deze soorten op zee. We meten vogelaanvaringen en het effect van de innovaties van Ecowende om ontwijkingsmodellen voor vogels te verbeteren. Voor vleermuizen bestuderen we hoe ze van het windmolenpark gebruik maken tijdens hun migratie.” 

Met een uitgebreid monitoringsprogramma onderzoekt Waardenburg Ecology bovendien het effect van verschillende natuurversterkende maatregelen onder water. Van Zutphen: “Een goed voorbeeld is het monitoren van de ontwikkeling van de biodiversiteit op en rond de zeebodem, zoals de verschillende natuur inclusieve erosie-beschermingsontwerpen, en het onderzoek naar biogene riffen. Mogelijk leidt het onderzoek ook tot nieuwe inzichten over de potentie om rifbouwende soorten zoals sabellaria (zandkokerwormen), op natuurlijke wijze te laten ontwikkelen of uit te breiden.”  

Het belang van onderzoek en meer kennis voor de toekomst 
Door inzicht te krijgen in hoe doeltreffend de maatregelen zijn, draagt het windpark van Ecowende bij aan de ontwikkeling van toekomstige windparken met een positieve impact op de natuur en kan indien nodig worden bijgestuurd.  

Samen met Ecowende willen Waardenburg Ecology en partners de resultaten van alle ecologische maatregelen en ontwikkelingen, en de betekenis daarvan voor het Noordzeesysteem, graag delen.  

De kennisleemtes die hiermee worden gevuld zijn cruciaal voor het vinden van de juiste balans tussen het winnen van energie op zee en ecologische belangen, nationaal en internationaal. En daarmee voor de toekomst en verantwoorde groei van wind op zee. 

Ecowende en Hollandse Kust West
Het windpark van Ecowende, een joint-venture van Shell en Eneco, op Hollandse Kust (west) kavel VI komt op zo’n 53 kilometer van de Nederlandse kust, ter hoogte van IJmuiden. Met een geïnstalleerd vermogen van circa 760 MW kan Ecowende ongeveer 3% van de huidige Nederlandse elektriciteitsvraag vergroenen. Het plan is om het windpark in 2026 in gebruik te nemen. Lees hier meer over Ecowende, inclusief het volledige overzicht van innovaties en ecologische maatregelen.  

Waardenburg Ecology  
Waardenburg Ecology is het grootste Nederlandse ecologische adviesbureau waar meer dan 155 specialisten werken aan ecologische vraagstukken te land ter zee en in de lucht. Waardenburg Ecology is ontstaan vanuit een fascinatie voor de natuur. Al sinds de oprichting in 1979 onderzoekt Waardenburg Ecology objectief en met wetenschappelijke basis alles wat vliegt, rent, zwemt en bloeit. Dit heeft een schat aan kennis en ervaring opgeleverd en is nog steeds de kern van het dagelijkse werk. 

·       Eenmalig verlengd boekjaar van 1 januari 2022 tot en met 31 maart 2023. Proforma resultaten van 1 april 2022 tot en met 31 maart 2023 zijn niet door accountant vastgesteld.

·       Uitvoering One Planet plan op koers, onder andere CO₂ uitstoot naar 10 Mton, een reductie van 3,2 Mton.

·       Eneco neemt Virtual Power Plant in gebruik, ziet groei in thuisbatterijen in Duitsland en in de verkoop en installatie van (hybride) warmtepompen.

·       Nieuwe ontwikkelingen: oprichting Eneco Diamond Hydrogen, een joint venture met Mitsubishi Corporation op het gebied van groene waterstof, en deelname aan de wind op zee tender IJmuiden-Ver  samen met Equinor;

·       Groei in de winst na belastingen: 15 maanden € 380 miljoen, pro forma boekjaar 2022: € 272 miljoen (2021: € 209 miljoen).

·       Winstgevendheid van het geïnvesteerd vermogen: 7,2% Return on Average Capital Employed (ROACE) in pro forma boekjaar 2022.

·       Winst als percentage van de omzet:  15 maanden 2,9%, pro forma boekjaar 2022: 2,5% (2021: 4,0 %).

·       Investeringen en acquisities stijgen naar € 642 miljoen in 15 maanden periode (€ 519 miljoen in verduurzaming), € 553 miljoen in proforma boekjaar 2022 (2021: € 532 miljoen).

Eneco rapporteert stabiele resultaten over het verlengde boekjaar van vijf kwartalen. Het was een uitzonderlijk roerig jaar, vooral als gevolg van de vreselijke oorlog in Oekraïne. Door zorgen over de leveringszekerheid stegen de prijzen op de groothandels- en consumentenmarkt naar ongekend niveau. Hierdoor nam het aantal mensen in energiearmoede toe, en heerste er ook toenemende bezorgdheid over de tarieven. Toezichthouder Autoriteit Consument & Markt (ACM) stelde na onderzoek vast dat er geen sprake is van onredelijke tarieven voor Eneco’s Nederlandse klanten. Ondanks de turbulente ontwikkelingen is Eneco erin geslaagd om goede vooruitgang te boeken met de uitvoering van het One Planet plan.

Eneco en haar medewerkers hebben op verschillende manieren bijgedragen aan het bestrijden van energiearmoede, onder ander door het sociale incassobeleid (waarvoor wij het keurmerk Warm Incasseren kregen uitgereikt). Als mede-oprichter zijn we actief betrokken bij SchuldenlabNL en de Nederlandse Schuldhulproute, we zijn initiatiefnemer van en ondersteunen het Tijdelijk Noodfonds Energie en hebben onze betrokkenheid bij Energiebank Rotterdam uitgebreid. Daarnaast hebben we bijgedragen aan de ontwikkeling en implementatie van het prijsplafond.

Strategie: klanten verduurzamen, groei assets en systeemintegratie

Eneco’s strategie heeft 3 pijlers: onze klanten helpen verduurzamen, meer productie van hernieuwbare energie en het energiesysteem balanceren en optimaliseren. Binnen alle drie de pijlers zijn belangrijke resultaten behaald.

In het klantendomein hebben wij 100% van de aandelen verworven van installatiebedrijf Suniverse, dat opereert onder het label ‘Energie in Huis’. Hierdoor kunnen we de grootschalige installatie van (hybride) warmtepompen opvoeren, vaak in combinatie met zonnepanelen. In Duitsland speelden we succesvol in op de vraag naar thuisbatterijen.

De groei van onze assets voor hernieuwbare energie zet door, we liggen op koers om onze asset base te verdubbelen ten opzichte van 2019. In het boekjaar is het duurzaam opgesteld vermogen in eigendom gegroeid naar 2121 MW per 31 maart 2023 (31 december 2021: 1926 MW), vooral door zonneparken en wind op land. Een belangrijke ontwikkeling was de voltooiing van near-shore windpark Maasvlakte 2. Ook won het consortium Ecowende een tender voor een nieuw windpark op zee (Hollandse Kust West) met een verwacht opgesteld vermogen van 760 MW. Vandaag kondigt Eneco ook aan deel te nemen aan een nieuwe tender, IJmuider Ver, in een consortium met het Noorse energiebedrijf Equinor. De combinatie van Eneco’s sterke positie in Nederland met Equinor’s schaal in Europa en daarbuiten, is een vertrouwenwekkend en complementair partnerschap, gericht op een CO2-vrije elektriciteitssector in Nederland in 2035.

Om goed gepositioneerd te zijn voor de productie en verkoop van groene waterstof presenteren Eneco en Mitsubishi Corporation vandaag een nieuw gezamenlijk bedrijf: Eneco Diamond Hydrogen B.V. Ter vergroting van de gezamenlijke slagkracht worden in deze onderneming de Europese groene waterstofactiviteiten van Mitsubishi Corporation en Eneco bij elkaar gebracht, zoals de deelname in het consortium NorthH2 dat de grootste groene waterstoffabriek van Nederland wil ontwikkelen (3-4 GW rond 2030)

Balancering en optimalisering van het stroomnet vereist flexibele levering, vraagsturing en opslagvoorzieningen. In 2023 nam Eneco daartoe haar in eigen huis ontwikkelde Virtual Power Plant in gebruik, die de komende jaren wordt uitgebreid. In België is Eneco gestart met de ontwikkeling en installatie van grote bedrijfsbatterijen, onder de naam Eneco Business Battery.

One Planet

De uitvoering van het One Planet plan ligt goed op koers. De CO₂ uitstoot (scope 1,2 en 3) daalde naar 10,0 Mton, 3,2 Mton minder dan in 2021. Deze grote daling is mede het gevolg van de gedaalde vraag naar aardgas door de energiecrisis en de milde winter. Ook de aan stadsverwarming gerelateerde CO₂ uitstoot daalde, van 26,9 naar 25,9 kg CO₂ per Gigajoule. 53% van de totale productie van onze stroom bestaat nu uit eigen en ingekochte duurzame productie. Hiermee is een ambitieus doel bereikt. Daarnaast heeft Eneco een nieuwe doelstelling op het vlak van biodiversiteit: vanaf 2025 moet elke nieuwe duurzame investering een netto-positief effect hebben op de biodiversiteit. Ook hiermee zijn wij koploper binnen de energiesector.

Risico’s

De verslagperiode werd gekenmerkt door de energiecrisis. Eind 2021 zijn de prijzen op de energiemarkt gaan stijgen, en dit kwam in een stroomversnelling na het uitbreken van de oorlog in Oekraïne. Daardoor kregen energiebedrijven door de hele keten heen te maken met veel hogere risico’s. Het tekort op de Europese gasmarkt aan via pijpleidingen geïmporteerd gas is grotendeels gecompenseerd door inkoop van extra vloeibaar gas (LNG) en lagere consumptie door klanten als gevolg van de hogere prijzen en de milde wintervan 2022/2023.

Doordat steeds meer duurzame energie wordt opgewekt, zowel door Eneco als door klanten zelf, is het weer in toenemende mate van invloed op de prijzen. De productie van meer duurzame energie is enerzijds positief; het is goed voor onze planeet. Anderzijds zijn zowel door de afhankelijkheid van wind en zon als door de sterk gestegen prijzen de financiële risico’s voor energiebedrijven veel groter geworden. De risico’s nemen toe voor alle energiemaatschappijen en gegeven de onderlinge afhankelijkheden zullen deze risico’s in de toekomst steeds meer systemisch van aard zijn. Daarnaast vindt steeds meer handel plaats via de beurzen. Zowel bij onderlinge levering als bij handel via de beurs worden steeds grotere zekerheden verlangd in de vorm van bankgaranties of vooruitbetalingen, het zogenoemde margining, waarmee bedragen tot enkele honderden miljoenen gemoeid kunnen zijn. Jarenlange ervaring met het afstemmen van risico’s, de gezonde financiële situatie en de rugdekking van sterke aandeelhouders zorgden ervoor dat Eneco goed in staat was om deze risico’s te beperken en aan haar financiële verplichtingen te blijven voldoen.

Financiële resultaten

Eneco is overgestapt op het financiële boekjaar van haar grootste aandeelhouder Mitsubishi Corporation, dat loopt van 1 april tot en met 31 maart. Dit betekent dat Eneco dit jaar verplicht is om eenmalig cijfers te publiceren over een verlengde verslagperiode van 15 maanden. De cijfers van deze verslagperiode zijn daarom niet 1-op-1 te vergelijken met die van de vorige verslagperiode. Zo is de winstvergelijking met het kalenderjaar 2021 geflatteerd omdat in de 15-maandsperiode tweemaal een eerste kwartaal is inbegrepen.

Eneco behaalt traditioneel in het eerste kwartaal het grootste deel van het jaarresultaat. Dit komt onder meer doordat de volumes geleverd gas en geleverde warmte in de winter veel hoger zijn en in de wintermaanden de wind veel harder waait dan in de zomer, waardoor Eneco in de winter meer zelf-geproduceerde elektriciteit kan verkopen.

De belangrijkste resultaten:

15-maands verslagperiode: 1 januari 2022 t/m 31 maart 2023. Pro forma boekjaar 2022: 1 april 2022 t/m 31 maart 2023 (jaarresultaat voor managementdoeleinden). Vergelijkende cijfers 2021: 1 januari 2021 t/m 31 december 2021.

 De omzet is in de 15-maandsperiode uitgekomen op € 13,219 miljard. In het pro forma boekjaar van 1 april 2022 tot en met 31 maart 2023 bedraagt de omzet € 10,779 miljard. Dat is € 5,6 miljard (+107%) meer dan in kalenderjaar 2021. Deze stijging komt vooral doordat de prijzen als gevolg van de energiecrisis veel hoger waren dan de relatief lage prijzen in het grootste deel van 2021. De omzet uit handelsactiviteiten is met € 1 miljard toegenomen. Per 1 januari 2023 is het door de overheid ingestelde prijsplafond geïmplementeerd. Dit heeft geen gevolgen voor de omzet.

Vanwege de hogere prijzen hebben de klanten flink bespaard op hun verbruik, in alle landen, zowel in de particuliere als in de zakelijke markt. Tussen 2021 en de pro forma verslagperiode zijn de verkochte hoeveelheden gas, elektriciteit en warmte gedaald met respectievelijk 28%, 10% en 11%.

De bruto marge en overige opbrengsten zijn in de 15-maandsperiode uitgekomen op € 2,040 miljard. In het pro forma boekjaar bedraagt dit € 1,627 miljard, een stijging van € 0,4 miljard (+33%) ten opzichte van het kalenderjaar 2021. Deze stijging is vooral toe te schrijven aan de handelsactiviteiten, zowel in Nederland als in Duitsland. Het nieuw aangekochte bedrijf Nordgröön heeft ook positief bijgedragen aan de marge. Nordgröön biedt diensten op het gebied van energieoptimalisatie, synchronisatie en integratie van duurzame energiebronnen in Duitsland door de verkoop van energie op de Duitse markt namens eigenaren van windmolens, zonneparken en biogasinstallaties.

De marge op de levering van gas en elektriciteit aan klanten is in Nederland gedaald, in België vrijwel gelijk gebleven en in Duitsland wat gestegen.

Door de stijging van de marktprijzen is Eneco minder afhankelijk van SDE-subsidies. Nieuwe windparken op zee worden tegenwoordig gebouwd zonder subsidie van de overheid. Voor windparken die jaren geleden zijn aangelegd staat de overheid garant voor een vastgestelde minimumprijs. Nu de marktprijzen zijn gestegen tot boven deze minimumprijs, hoeft de overheid niet meer aan te vullen. Dit gaat om grote bedragen: in 2020 bedroeg deze subsidie voor Eneco nog € 125 miljoen, terwijl dit afgelopen verslagperiode nog circa € 13 miljoen was.

De exploitatiekosten (exclusief afschrijvingen) zijn in de 15-maandsperiode met € 419 miljoen gestegen ten opzichte van het kalenderjaar 2021. De kostenstijging is onder andere veroorzaakt door meer inflatie, toename in het aantal medewerkers, meer ondersteuning door externen, toename van het debiteurenrisico, en kosten van projecten.

De kosten van eigen medewerkers zijn in de 15-maandsperiode significant gestegen met € 120 miljoen. De kostenstijging in het pro forma boekjaar ten opzichte van het kalenderjaar 2021 bedroeg € 52 miljoen (+20%). Dat komt voornamelijk door de groei in activiteiten en de daarmee samenhangende stijging van het aantal personeelsleden van 2.970 fte in december 2021 naar 3.340 fte per maart 2023 (+13%). De groei was het grootst in Duitsland, waar we onze activiteiten uitbreiden, en bij het onderdeel Field Operations, dat onze klanten helpt om te verduurzamen, bijvoorbeeld door de installatie van warmtepompen. Daarnaast is het gemiddelde salaris gestegen, zowel door stijging in cao-salarissen als doorgroei van mensen.

Samenvattend komt het bedrijfsresultaat (EBIT) over de 15-maandsperiode uit op € 480 miljoen (3,6% van de omzet) en over het pro forma boekjaar op € 345 miljoen (3,2% van de omzet) tegen € 222 miljoen (4,3% van de omzet) over het jaar 2021.

De netto winst van Eneco Groep is over de 15-maandsperiode uitgekomen op € 380 miljoen (2,9% van de omzet) en in het pro forma boekjaar op € 272 miljoen (2,5% van de omzet), tegen € 209 miljoen (4,0% van de omzet) in het jaar 2021.

Investeringen

De investeringen in voornamelijk hernieuwbare bronnen waren in de 15-maandsperiode veel hoger dan de netto winst en bedroegen € 642 miljoen, dat was 60% van de gerealiseerde kasstroom uit operationele activiteiten. De investeringen vonden vooral plaats op de volgende gebieden:

Voorts is € 17 miljoen in flexibele bedrijfsmiddelen geïnvesteerd en € 50 miljoen in immateriële vaste activa, voornamelijk in de softwaresystemen die Eneco gebruikt ter verbetering van de efficiëntie binnen het bedrijf en een betere serviceverlening aan onze klanten.

Meer informatie:

Zie voor de stukken, een videoboodschap van CEO As Tempelman en verdiepende interviews:  https://jaarverslag2022.eneco.nl/

Op 19 juni heeft het offshore windpark Hollandse Kust Noord zijn eerste megawattuur (MWh) groene energie geproduceerd en via de offshore netverbinding van TenneT aan land gebracht. De komende maanden zal de productiecapaciteit steeds verder worden uitgebreid, zodat het windpark uiteindelijk 3,3 TWh per jaar zal produceren. Als het windpark Hollandse Kust Noord klaar is, heeft het een totaal geïnstalleerd vermogen van 759 MW. Dit draagt direct bij aan de belofte van de Nederlandse overheid om de eerste routekaart voor windenergie op zee succesvol af te ronden en de doelstelling van 4,5 GW operationele capaciteit eind dit jaar te bereiken. 

Hollandse Kust Noord wordt 18,5 kilometer uit de Nederlandse kust gebouwd door CrossWind, een joint venture van Shell en Eneco. Het windpark bestaat uit 69 windturbines, elk met een vermogen van 11 MW. De bouw op zee begon medio oktober 2022 met de installatie van de eerste monopile en de installatie van de windturbines is in april 2023 begonnen. De volledige productie van groene energie wordt verwacht voor het einde van 2023.

Een geweldige prestatie voor alle betrokkenen
"We zijn verheugd de productie van de eerste stroom van Hollandse Kust Noord aan te kondigen", zegt Tjalling de Bruin, CEO en projectdirecteur bij CrossWind. "We hebben het vaak over mijlpalen in het traject van een project, en CrossWind heeft tot nu toe een aantal mijlpalen gehad, maar dat de windturbines in zo'n kort tijdsbestek veilig en succesvol groene stroom opwekken, is een geweldige prestatie voor alle betrokkenen."

Arjan Dams, projectdirecteur Hollandse Kust (noord) (west Alpha) en (west Beta) bij TenneT vult aan: "De complete netaansluiting - van ons platform op zee tot het hoogspanningsstation langs de A9 bij Beverwijk - is sinds eind maart 2023 gereed voor de aanlanding van duurzame energie uit wind. In goede samenwerking met alle betrokken partijen, waaronder CrossWind, hebben we deze offshore netverbinding binnen tijd, scope en budget kunnen uitvoeren."

Een uitdagende reis voor de boeg
Ekansh Aggarwal, Commissioning Manager bij CrossWind: "We kijken er nu naar uit om, samen met onze partners en aannemers, in de komende maanden de volledige ingebruikname van Hollandse Kust Noord te realiseren. We hebben nog een uitdagende reis voor de boeg. Terwijl we dit jaar gestaag meer productiecapaciteit toevoegen, zullen we bovendien veel controlefuncties voor eleltriciteitskwaliteit testen die het elektriciteitsnet van TenneT ondersteunen."

Een slim offshore windpark
Het waait niet altijd even hard. Hoe kan een windpark zelfs bij weinig wind toch groene stroom leveren? CrossWind en partners ontwikkelen en onderzoeken vijf verschillende innovaties, die zijn ontworpen om deze uitdaging aan te gaan. Door deze slimme innovaties is het mogelijk dat een offshore windpark meer constante elektriciteit aan het net gaat leveren, ongeacht hoe de wind waait.

Over CrossWind
CrossWind, een joint venture van Shell en Eneco, ontwikkelt en exploiteert het subsidievrije offshore windpark Hollandse Kust Noord (HKN) op de Noordzee, voor de kust van Nederland. Siemens Gamesa Renewable Energy levert de windturbines en Van Oord levert de funderingen en kabels, en installeert de windturbines op zee. CrossWind staat in nauw contact met TenneT, de ontwikkelaar van het ‘stopcontact op zee’ dat HKN met het net verbindt, en met de betrokken ministeries, kustautoriteiten en andere stakeholders.

Over TenneT
TenneT is een toonaangevende Europese netbeheerder (Transmission System Operator, TSO), die zich inzet voor een veilige en betrouwbare elektriciteitsvoorziening, 24 uur per dag en 365 dagen per jaar. Daarbij stimuleert TenneT de energietransitie met als doel een duurzame, betrouwbare en betaalbare energietoekomst.

Eneco investeert in een groot batterijproject in Wallonië. Met de installatie van een batterij met 50 MW/200 MWh aan opslagcapaciteit kan duurzaam opgewekte elektriciteit efficiënter worden ingezet om het elektriciteitsnet van België te balanceren. De vergunning is verkregen, de batterij besteld en de voorbereidende werkzaamheden worden nu uitgevoerd om het project eind 2024 operationeel te hebben. De batterijcentrale in Ville-sur-Haine in Wallonië zal volledig in eigen beheer zijn.

Het Battery Energy Storage System (BESS) bestaat uit 53 Megapack opslagunits van Tesla, met 50 MW/200 MWh aan opslag. De batterijcentrale kan gedurende 4 uur stroom leveren aan het elektriciteitsnet. Een groeiend aantal windmolens en zonnepanelen neemt een groot deel van de stroomproductie van bestaande fossiele energiecentrales over. Er is echter niet altijd elektriciteit vanuit wind en zon, de vraag is maar deels stuurbaar en daarom is het belangrijk om flexibele opslag te hebben. Zo wordt het mogelijk om (reserve)capaciteit aan te bieden wanneer het nodig is om het stroomnet in balans houden. In samenwerking met de Belgische hoogspanningsnetbeheerder Elia zorgt de batterij ervoor dat de steeds toenemende volumes aan variabele zon- en windenergie op een efficiënte manier kunnen worden ingezet en net elektriciteitsnet in balans blijft.

“We versterken onze activiteiten op het gebied van duurzame energie om zo bij te dragen aan minder CO2-uitstoot. Daarbij is energieopslag van groot belang om de fluctuaties van duurzame energie op te vangen. Dit project is voor ons een belangrijke stap op weg naar een CO2-neutraal energiesysteem in 2035.”, aldus Tine Deheegher, manager Renewable Energy Solutions bij Eneco.

Het batterijproject is een nieuwe stap in de investeringen van Eneco in de transitie in België naar een volledig duurzaam energiesysteem. Met 128 windturbines op land, deelnemingen in de 2 grootste offshore windparken van België en bijna 400.000 zonnepanelen is het de grootste groene en de groenste grote energiebedrijf van het land. Door volop in te zetten op batterijopslag levert Eneco een bijdrage aan een toekomstbestendig, betrouwbaar en betaalbaar energiesysteem in België.

Met dit project zet Eneco een nieuwe stap naar een volledig duurzaam energiesysteem in België en wordt er invulling gegeven aan het One Planet Plan met als ambitie om in 2035 volledig klimaatneutraal te zijn. Batterijen spelen een belangrijke rol in het realiseren van deze ambitie en het doel is om er nog meer te ontwikkelen. Op dit moment blijven de investeringen in batterijprojecten in Nederland nog wel achter ten opzichte van de omringende landen. Uit het jaarlijkse rapport over leveringszekerheid van TenneT blijkt dat er tenminste 10 GW aan batterijen nodig is in 2030 en op dit moment is er in Nederland maar 0,3 GW opgesteld vermogen gerealiseerd. We roepen de Nederlandse overheid op om te leren van het beleid in België en Duitsland zodat Nederland in 2035 daadwerkelijk een klimaatneutrale elektriciteitsvoorziening kan bereiken.

Op de rand van de tweede Maasvlakte bouwde Eneco in opdracht van Rijkswaterstaat de afgelopen 1,5 jaar aan een innovatief windpark: Windpark Maasvlakte 2. Inmiddels wekken de 22 turbines groene stroom op waarmee het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat in een keer volledig overstapt op duurzame energie.

Groene stroom voor de verduurzaming van Nederland
De 22 windturbines leveren jaarlijks 416 GWh duurzame stroom op. Dit staat gelijk aan het gemiddelde jaarlijkse verbruik van 152.000 huishoudens. De groene stroom wordt ingezet om de energievoorziening van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (het ministerie waaronder Rijkswaterstaat valt) volledig te verduurzamen. Voor kantoren, maar ook voor 20 tunnels, 1143 bruggen, 5500 km snelwegverlichting.
En dan blijft nog de helft over. Deze stroom wordt vanaf 2024 geleverd aan de ministeries Defensie, Justitie en Veiligheid en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en aan het Rijksvastgoedbedrijf. Deze elektriciteit wordt onder andere verbruikt door defensiecomplexen, gevangenissen, rechtbanken en rijkskantoren.

Op deze manier draagt het park bij aan de verduurzaming van de overheid. Met de stroom van Maasvlakte 2 functioneert de Rijksoverheid straks voor 40% op groene energie. Dit is een belangrijke stap in de doelstelling om in 2030 voor het Rijk 100% hernieuwbare elektriciteit te gebruiken.

Voorspoedige realisatie door samenwerking
Begin 2022 startte Eneco met de bouw van dit windpark. Een uniek park, met 10 turbines op de dijk en 12 turbines op het strand, waarvan bij hoog water zelfs een deel met de voet in het water staat. Gebouwd met offshore technologie op een onshore locatie. De voorspoedige realisatie is mede mogelijk dankzij de nauwe samenwerking met de gemeente Rotterdam, de provincie Zuid-Holland, het Havenbedrijf Rotterdam, het Rijksvastgoedbedrijf en de voortdurende afstemming met (lokale) belanghebbenden.

Op zaterdag 13 mei 2023 zijn de windmolens van windpark Borssele III en IV van het consortium Blauwwind (waar Eneco deel van uitmaakt) voor vier uur stilgezet omdat massale vogeltrek boven de Noordzee was voorspeld en om de vogels een veilige doortocht te geven. Tevens zijn Borssele I en II en een windpark bij Egmond aan Zee stilgezet. De maatregel is voor het eerst toegepast en past bij de aanpak van de overheid en deelnemende bedrijven om ecologie en biodiversiteit steeds meer centraal te stellen bij windparken op zee. De verwachting is dat vanaf het najaar van 2023 windparken vaker stilgezet worden om trekvogels een goede doorgang te verlenen door windparken op de Noordzee. 

Minister Rob Jetten: “Dit is een internationale primeur, nog nergens op de wereld worden windparken op zee stilgezet om vogels te beschermen tijdens massale vogeltrek. We willen de impact van windparken op de natuur zo klein mogelijk houden en dit doen we onder andere met deze maatregel. Alle betrokken partijen hebben goed samengewerkt en dit in relatief korte tijd opgezet, een geweldig initiatief dus waar ik zeer trots op ben.”

Om de vogels een veilige doortocht te geven, brengen windparkeigenaren voortaan tijdens de voorspelde nachtelijke piekmigratie de snelheid van de windturbines terug tot maximaal twee rotaties per minuut.

Eind 2022 heeft een PhD student aan de Universiteit van Amsterdam (UvA) een vogeltrek voorspellingsmodel opgeleverd dat de vogeltrek twee dagen van tevoren voorspelt. Het model maakt gebruik van weerdata en diverse vogelradars op de Noordzee. Ook een groep trekvogelexperts voorspelt twee dagen van tevoren de kans op grote vogeltrek. De tijdsspanne van twee dagen geeft netbeheerder TenneT de tijd om de stabiliteit van het hoogspanningsnet te garanderen. Ook wordt die tijd gebruikt om alle betrokkenen te informeren en om het stilzetten van de turbines zorgvuldig in gang te zetten.

Tim van Oijen van Vogelbescherming Nederland: “Twee keer per jaar, in het voorjaar en het najaar, trekken er op sommige nachten miljoenen vogels over de Noordzee. Met de groei van het aantal windparken op de Noordzee is het uitermate belangrijk dat we dit doen op een ecologisch zo verantwoord mogelijke manier met minimale impact op de Noordzee. Het tijdelijk stilzetten van de turbines tijdens de vogeltrek draagt daaraan bij.”

Deze eerste uitvoering van de maatregel is onderdeel van de proeffase dit voorjaar waarin gekeken wordt of alle systemen doen wat ze moeten doen: van het voorspellen tot het stilzetten van de windmolens. In het najaar van 2023 gaat de maatregel officieel in en zal vanaf dan continu verbeterd worden. Ook de windparken die nu in aanbouw zijn én toekomstige windparken zullen meedoen aan de maatregel. Zowel de windsector, de UvA als de overheid doen continu onderzoek naar vogeltrek op de Noordzee zodat de effectiviteit van de maatregel steeds verbeterd kan worden. 

Rijkswaterstaat heeft de procedure ontwikkeld in opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat met onder andere de windparkeigenaren, netbeheerder TenneT, het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, de Vogelbescherming en Stichting de Noordzee.

Essent lid van Transitiecoalitie om hoge prioriteit te geven aan de versnelling van de energietransitie

Jan Nieboer, die in juni werd aangehouden als verdachte van de bedreiging van windmolenbouwers, gaat een landelijke politieke partij oprichten. Die moet “opkomen voor de belangen van duizenden noordelijke burgers die door de overheid als heel vervelend worden gezien. Omdat die Groningen en Drenthe het liefst bestempelt als afvalstortplaats van alles wat ze niet in […]

Rusland heeft het probleem dat door de Westerse sancties economie en financiën midscheeps zijn geraakt. Meer dan 600 miljard dollar aan deviezenreserves van Rusland zijn door buitenlandse centrale banken bevroren. Tevens heeft Rusland geen toegang meer tot het internationale betalingssysteem Swift, mede waardoor de roebel in een vrije val is gekomen. Zo daalde de munt gisteren nogmaals met 6 procent.

De beurzen in Rusland liggen stil en Russische aandelen worden verwijderd uit internationale aandelenindices, omdat de waardering van onderliggendde fondsen niet meer te maken is. De toezichthouder CSSF in Luxemburg heeft beheerders met exposure naar Rusland opgedragen forse uitstroom door klanten te melden, zo bericht investmentofficer.lu, het zusterplatform van Fondsnieuws in het Groothertogdom.

De verdere verscherping van de sancties, zoals deze week de aankondiging van de Verenigde Staten en Groot-Britannië dat zij geen Russisch gas of olie meer afnemen, heeft niet alleen de energieprijzen verder verhoogd, maar Rusland ook verder in het nauw gebracht. Economen denken dat de Russische economie dit jaar als gevolg van de Westerse sancties met een derde zal krimpen. 

Een besmette staat 

Rusland is een besmette staat en een besmette economie geworden. Inmiddels hebben meer dan 200 internationale bedrijven hun vertrek uit Rusland aangekondigd. Citibank, dat zijn retailbank in Rusland een jaar geleden in de verkoop heeft gezet, zegt er nagenoeg geen kopers voor te vinden. Citi heeft 10 miljard dollar via deze retailbank uitstaan bij consumenten, maar ook in overheidsschuld en andere assets.

Citibank dat meerdere vestigingen in Rusland heeft, wilde al langere tijd van zijn landenorganisatie af maar kan er niet één koper voor vinden. De Amerikaanse bank zal de bezittingen in Rusland waarschijnlijk afschrijven, terwijl het Italiaanse UniCredit volgens de Financial Times aandeelhouders heeft gewaarschuwd dat zij in een worst-case scenario meer dan 7 miljard euro op leningen aan Russische consumenten zou moeten afschrijven. 

Fitch denkt dat door de verdere aanscherping van de sancties de kans toeneemt dat Rusland zal overgaan 'tot een selectieve niet-betaling van zijn soevereine schuldverplichtingen. In mindere mate is ook het risico van het opwerpen van technische belemmeringen voor de schuldendienst, onder meer door het rechtstreeks blokkeren van geldovermakingen of via clearing- en afwikkelingssystemen, enigszins toegenomen sinds onze vorige evaluatie.'

Laatste bankroet dateert van 1998

De prijs van een credit default swap, waarmee een belegger zich kan indekken tegen een wanbetaling, is inmiddels opgelopen tot bijna 3000 basispunten. Begin 2022 was dat nog 125 basispunten. De zakenbank Nomura stelt dat Rusland volgende week, op woensdag 16 maart, zijn eerstvolgende rentebetaling moet doen. Maar aangezien er altijd sprake is van een respijtperiode van dertig dagen zou medio april sprake kunnen zijn van wanbetaling. 

De laatste keer dat Rusland bankroet ging, was tijdens de roebelcrisis van 1998. 

Westerse inlichtingendiensten schatten dat de oorlog in Oekraïne Rusland grofweg 20 miljard dollar per dag kost. Zij wijzen er voorts op dat de oorlog veel langer duurt dan Russische leiders en militairen aanvankelijk hadden gedacht. 

Vandaag vinden gesprekken in Turkije plaats tussen de ministers van Buitenlandse Zaken van Rusland en Oekraïne. Markten liepen daar gisteren, alsook op de daling van de olieprijzen, op vooruit: de koersen stegen sterk. De AEX-index noteerde zelfs 5 procent hoger.

Gerelateerde artikelen:

• 'Swift-sancties kunnen dollar-hegemonie uithollen' 
• Bekijk ook het dossier Oorlog in Oekraïne 

Waar blijven de religiegenezers?

Er zijn in Nederland naar schatting vijftien christelijke "organisaties of personen" die door middel van therapie, vakantiekampen, seminars en workshops mensen proberen te genezen van hun homoseksualiteit. Dat zijn dus vijftien organisaties of personen die andere mensen proberen te genezen omdat ze van andere mensen houden. Daar is maar ��n woord voor: doodziek. Hoog tijd dus dat we met zijn allen therapie, vakantiekampen, seminars en workshops gaan organiseren om deze gevaarlijke gekken een beetje verstand en naastenliefde bij te brengen. En oh ja. Omdat u zich het toch al afvroeg:

Het houdt niet op

Social

Natuurlijk plaatsen we HIER een linkje naar de livestream van het debat over de toeslagaffaire. En DAAR een linkje naar het interview met de Nationale Ombudsman. En na de breek nog een Klein duidend draadje alsmede een gesprek van de Omtzigtman en de Ombudsman over de bewuste leugens van de Belastingdienst. Maar kijkt u vooral even naar dit filmpje. Dit is wat onze overheid met haar eigen burgers doet. En als het op compenseren aankomt, dan is het wettelijk kader zus en stroomschema zo. Gadverdamme. Schiet gewoon op, Van Huffelen. JUIST NU.

Video

Social

Pim, Geert, Thierry, Sylvana, Caroline, Pieter: ruim twintig jaar nu hijst Nederland politieke outsiders op het schild. De duurzaamste is Geert Wilders, tevens de enige die al binnen was en weer naar buiten stapte. Voor Pieter Omtzigt geldt dat ook. Als ook die over vijf jaar aan het hoofd van een stabiele partij van formaat staat, kunnen we concluderen dat insiders betere outsiders zijn dan echte outsiders. Dan is er een nieuwe aanwijzing dat het populisme misschien toch niet die ‘stem van de onderklasse’ is, van de ‘onzichtbaren’, de ‘verliezers’ - iets dat ik altijd moeilijk heb kunnen geloven, al was het maar omdat je in en rond die clubs zelden mensen aantreft die klinken alsof ze een winkelcentrum beveiligen of een kassa bedienen. De onderklasse bestaat, uiteraard, er zíjn verliezers en onzichtbaren, en velen van hen zijn boos over dat verlies en die onzichtbaarheid, en populisten gebruíken die boosheid, maar niet om haar op te lossen. Ik hoor ze zelden over zaken waar ‘verliezers’ wat aan zouden hebben. Hogere uitkeringen bijvoorbeeld, of gratis OV.

Ook nu staan er weer twee geduchte nieuwkomers op het toneel, Caroline van der Plas en Pieter Omtzigt, en de electorale gouden bergen tekenen zich af. Het populistisch palet wordt breder. Er blijken nog twee andere thema’s te zijn waar kiezers boos om zijn en waar je ze nog bozer mee kunt maken: een disfunctionele overheid en het aan banden leggen van boeren. Maar ook de aloude hoeksteen van radicaal rechts, asiel en immigratie, wordt door BBB en NSC ruimhartig bediend. De komende verkiezingen worden een botsing van boosheden.

The post Kwakzalver of geneesheer: wie brengt beterschap in Den Haag? appeared first on HP/De Tijd.

Hoe wij werken aan een overheid die er voor iedereen is

Kennisland zet zich in voor sociale gelijkwaardigheid in de samenleving en voor een overheid die er voor iedereen is. Er is een steeds grotere roep om een meer inclusieve, duurzame, en democratische samenleving, waarbij niet economische groei, maar vooral gedeelde welvaart centraal staat. Een samenleving waarin verschillen gevierd worden, omdat juist het samenbrengen van een diversiteit aan perspectieven van grote waarde is. We dragen bij aan de grote transities van deze tijd én het herstellen van het vertrouwen en begrip tussen de overheid (systeemwereld) en burgers (leefwereld). Lees in dit artikel hoe we dat doen.

Het lijkt de enige manier voor de Gazanen om te ontsnappen aan het geweld in de oorlog tussen Israël en Hamas: de grensstrook van ruim 12 kilometer die de Gazastrook deelt met Egypte. Het probleem? Die grens bij Rafah zit potdicht en Egypte peinst er voorlopig niet over om die te openen. Tegen wil en dank een speelt het land een sleutelrol in de oorlog.

Woensdag, toen de humanitaire situatie in de Gazastrook verder verslechterde na het uitvallen van de enige energiecentrale, was het voor Egypte onbespreekbaar om veilige corridors voor vluchtelingen op te zetten. Vandaag veranderde er niets aan dat standpunt na de oproep van het Israëlische leger aan ruim een miljoen Gazanen om naar het zuiden te vertrekken, waarmee de druk op de Rafah-grensovergang alleen maar toenam.

Het openen van de grens oogt in theorie als de simpelste oplossing om een humanitaire ramp af te wenden, maar in de praktijk zet het Egypte voor een duivels dilemma: bij het gesloten houden van de grens dreigt een humanitaire catastrofe. Bij het openen is er volop vrees voor interne onrust.

Hamas versus Egypte

Zo is er de relatie tussen Egypte en Hamas. Hoewel Egypte de afgelopen jaren geregeld heeft bemiddeld tussen Israël en Hamas, is de militante Palestijnse beweging die het voor het zeggen heeft op de Gazastrook allesbehalve een bondgenoot van Egypte.

Dat heeft te maken met de nauwe banden tussen Hamas en de Moslimbroederschap. Die organisatie is in Egypte bestempeld als terroristisch en verboden, nadat de Moslimbroederschap ruim tien jaar geleden de macht had verloren na een staatsgreep van het leger. Die coup werd geleid door de huidige president Abdel Fattah al-Sisi.

Bij een vluchtelingenstroom vanuit Gaza vreest Egypte dat er aan de Moslimbroederschap gelieerde Hamas-strijders mee zullen komen. Het is ook de reden dat Egypte de grensovergang bij Rafah sinds de machtsovername van Hamas in 2007 grotendeels gesloten houdt.

Daarnaast heeft Egypte zelf al vaker benadrukt dat een massale vluchtelingenstroom vanuit de Gazastrook naar Egypte niet in het belang is van de Palestijnse zaak, waar volop steun voor is onder de Egyptische bevolking. Het is de vraag of de vluchtelingen dan ooit weer kunnen terugkeren naar de Gazastrook.

De invloedrijke Al-Azhar-universiteit in Caïro, het oudste en invloedrijkste instituut binnen de soennitische islam, verspreidde woensdag nog een persverklaring waarin het Palestijnen op het hart drukte dat het beter was om te sterven als "helden op eigen grond, dan die grond als een prooi achter te laten voor de bezetters".

Geen compromissen

Verder worstelt Egypte in de aan de Gazastrook grenzende Sinaï-woestijn al jaren met geweld van groepen die gelieerd zijn aan terreurorganisaties als Islamitische Staat en Al-Qaida. Het land vreest dat Hamas-strijders die groepen versterken als de grens met de Gazastrook open is, legt Maurits Berger, hoogleraar islam en het Westen aan de Universiteit Leiden, uit.

President Sisi benadrukte dinsdag dat er "geen compromissen" gesloten zullen worden als het gaat om nationale veiligheid van zijn land, "onder welke omstandigheid dan ook".

Sisi balanceert op een dun koord bij alles wat hij zegt over de kwestie, gezien de brede steun voor de Palestijnse zaak onder de Egyptische bevolking en het feit dat er over twee maanden presidentsverkiezingen zijn. Tegelijk was Egypte in 1979 na de Camp David-akkoorden het eerste land dat een vredesverdrag sloot met Israël. Sindsdien werken de landen op diplomatiek vlak nauw samen.

De oproep van Israël aan Gazanen om te vertrekken, leidde tot paniek:

De onafhankelijke Egyptische nieuwssite Mada Masr onderstreepte eerder deze week dat de regering-Sisi voor complexe vraagstukken staat, waar snel antwoorden op moeten komen.

De site sprak met anonieme bronnen, met hoge posities binnen de Egyptische overheid. Een van die bronnen zei dat Egypte in ieder geval niet een herhaling wil van wat er vijftien jaar geleden gebeurde, toen de muur bij de Rafah-grens bij een bestorming deels werd opgeblazen en er wekenlang duizenden mensen tussen Gaza en Egypte konden pendelen.

Opvangplekken bij de grens

Toch is het land alvast begonnen met het gereedmaken van opvangplekken nabij de grens. Volgens journalist Joost Scheffers, al jaren woonachtig in Caïro, houdt Egypte inmiddels serieus rekening met een nieuwe bestorming.

"Het leger is ook naar de grensstreek gestuurd, maar het is de vraag wat die soldaten - vooral dienstplichtigen - gaan doen als Palestijnen daadwerkelijk de grens overkomen", zegt Scheffers. "Plus: wat er nu is opgezet, is gericht op een gecontroleerde vluchtelingenstroom. Het gaat hier om lastig toegankelijk, dunbevolkt woestijngebied. Het is in ieder geval met zekerheid te zeggen dat Egypte niet klaar is voor een ongecontroleerde vluchtelingenstroom."

Zeker twee Nederlandse gezinnen met in totaal negen personen zitten vast in de Gazastrook. Dat bevestigt het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken. Beide families willen daar weg, zegt het ministerie.

Het ministerie kan weinig voor ze doen, zegt een woordvoerder. "De Nederlandse Vertegenwoordiging in de Palestijnse gebieden houdt zo goed mogelijk contact met deze families. We doen er alles aan om hen te helpen Gaza te verlaten." Maar dat is op dit moment niet mogelijk. De grenzen zijn dicht, ook voor mensen met een buitenlandse nationaliteit.

Het reisadvies is al een tijdje rood. "Dat betekent dat we ook vóór de huidige crisis alle reizen naar Gaza afraadden", zegt de woordvoerder. "Daarbij hebben we steeds gewaarschuwd dat de Nederlands overheid niet of nauwelijks consulaire bijstand kan verlenen als je in dat gebied in nood komt."

De 16-jarige Palestijns-Nederlandse Mohammed zit vast in Gaza. Hij was voor het uitbreken van de oorlog met zijn gezin naar het gebied gereisd om voor zijn oma te zorgen.

Mohammed vertelde het NOS Jeugdjournaal wat hij meemaakt:

"Ik kan niet geloven dat dit hier gebeurd is, het is hier normaal zo veilig", zei Takuya Tsuneoka de dag na de dodelijke aanslag op de Japanse oud-premier Shinzo Abe. Bij hem om de hoek in de stad Nara werd Abe op klaarlichte dag neergeschoten tijdens een campagnespeech. De vermoedelijke dader, Tetsuya Yamagami, zou zijn zinnen hebben gezet op de oud-premier vanwege zijn banden met de Verenigingskerk. Deze omstreden religieuze beweging staat bekend om het afpersen van zijn volgers, onder wie ook de moeder van Yamagami.

Vandaag, meer dan een jaar na de aanslag, heeft de overheid een officieel verzoek ingediend bij de rechter om de Verenigingskerk op te heffen.

Nauwe banden tussen politici en de Verenigingskerk

De moord op Abe veroorzaakte direct een politieke crisis. Officieel ontkent het partijbestuur van de regerende Liberaal Democratische Partij (LDP), waar Abe jarenlang leiding aan gaf, dat het systematische banden onderhoudt met de Verenigingskerk. In de maanden na de aanslag werd echter duidelijk dat niet alleen Abe, maar ook de een na de andere prominente LDP-politicus samenwerkte met de kerk, en als dominostenen vielen ministers uit het kabinet van de zittende premier Fumio Kishida.

De van origine Zuid-Koreaanse Verenigingskerk werd gesticht in 1954 door Sun Myung Moon, een fervente anticommunist die zichzelf de nieuwe Messias achtte. De organisatie staat daarom beter bekend als de Moonsekte. Onder bescherming van Nobusuke Kishi, de grootvader van Abe, wist Moon zich te vestigen in Japan. De zelfbenoemde profeet is inmiddels overleden, maar zijn kerk zegt nog steeds meer dan 100.000 leden te hebben in Japan. Jaarlijks doneren zij bijna 65 miljoen euro.

Meer dan de helft van de LDP-volksvertegenwoordigers geeft nu toe inderdaad betrokken te zijn geweest bij de activiteiten van de Verenigingskerk. Daarbovenop traden, na de aanslag op Abe, steeds meer volgers naar buiten met verhalen over uitbuiting en afpersing door middel van gedwongen donaties. Publieke steun voor de LDP is mede hierom gekelderd. In een poging om de situatie onder controle te krijgen, beloofde premier Kishida een grootschalig onderzoek te starten naar de kerk en hun activiteiten een halt toe te roepen.

Eigen coalitiepartner vormt blokkade

Het bleek een zware opdracht. Ondanks de toenemende publieke kritiek had Kishida amper beweegruimte om de kerk aan te pakken. De Verenigingskerk is door de overheid erkend als geloof en geniet daardoor wettelijk bescherming. De grootste coalitiepartner van de LDP, Komeito, is ook verbonden aan een religieuze groepering die onder dezelfde wetgeving valt. Pogingen om via een wetswijziging alleen de kerk aan te pakken vielen daardoor in het water.

Nu probeert Kishida het via de rechter. Onder de toeziende ogen van journalisten stapelden medewerkers van de rechtbank van Tokio vandaag zes grote dozen op een klein blauw transportwagentje. Deze zouden vol zitten met de resultaten van het 1,5 jaar durende onderzoek.

Het officiële verzoek van de overheid aan de rechter: de Verenigingskerk opheffen vanwege schadelijke praktijken. Het is een zeldzame rechtsgang. De laatste keer dat dit gebeurde was na de terroristische aanslagen in 1994-1995 uitgevoerd door Aum Shinrikyo, een gewelddadige religieuze cultus. Bij de aanslagen kwamen 21 mensen om het leven en raakten duizenden mensen gewond.

Aanslagpleger krijgt zijn zin

De overheid heeft vandaag meer dan 5000 bewijsstukken ingediend bij de hoogste rechtbank in Tokio, waaronder getuigenissen van slachtoffers. Volgens een woordvoerder is de organisatie "schadelijk voor het publieke welzijn" en "kwaadaardig".

Deze stevige bewoording moet de rechter ervan overtuigen dat de Verenigingskerk niet onder de wetgeving valt waarmee religieuze entiteiten worden beschermd. Alhoewel de leiders van de religieuze beweging zelf op dit moment niet vervolgd worden, is de kans gering dat de rechter het verzoek van de overheid afslaat. Hiermee laat de aanslagpleger van oud-premier Abe dus een bijzonder nalatenschap achter met zijn daad: het opheffen van de Moonsekte die zijn moeder afperste, en een publieke afkeer voor de regerende politieke partij die hen decennialang de hand boven het hoofd hield.

In het derde kwartaal van dit jaar zijn de huren in de vrije sector met zo'n 5,2 procent gestegen ten opzichte van een jaar eerder. Dat meldt woningverhuursite Pararius.

Gemiddeld betaal je bij een nieuw huurcontract nu 17,77 euro per vierkante meter per maand. Voor een woning van 80 vierkante meter komt dat neer op zo'n 1420 euro. Vorig jaar lag de vierkante meterprijs voor nieuwe huurders nog op 16,90 euro per maand.

Zo ziet de ontwikkeling van de vierkante meterprijzen in de vrijehuursector eruit:

Het gaat om de huur voor nieuwe huurders, want voor zittende huurders is de jaarlijkse huurverhoging aan regels gebonden. Dit jaar is die maximaal 4,1 procent. Die jaarlijkse huurstijging wordt in de meeste gevallen in juli doorgevoerd.

Met een stijging van 5,2 procent gaan de gemiddelde huren voor nieuwe huurders dus niet zoveel harder omhoog dan de huren voor zittende huurders.

Regionale verschillen

Er zijn wel grote verschillen in de huurprijzen per vierkante meter. Het is bijvoorbeeld afhankelijk van de regio, de grootte van de woning en de oplevervorm (kaal, gestoffeerd of gemeubileerd).

Zo is in Amsterdam de huurprijs in een jaar met 8,2 procent gestegen naar gemiddeld 27,32 euro per vierkante meter. In Limburg stegen de huren veel minder, met 3,2 procent. En daar betaal je per vierkante meter minder dan de helft van de vierkantemeterprijs in Amsterdam: 13,37 euro.

Minder in verhuur

Pararius constateert verder dat het huuraanbod in de vrije sector kleiner wordt, mede omdat verhuur minder aantrekkelijk wordt door overheidsmaatregelen. Zo daalde het aantal huurwoningen dat vrijkomt voor nieuwe huurders met bijna 32 procent in een jaar tijd. Verhuurders verkopen nu vaker hun huurwoning zodra een huurder vertrekt, zegt Pararius.

Particulieren moeten sinds dit jaar een hogere vermogensbelasting betalen over woningen waar ze niet zelf in wonen. En het demissionaire kabinet wil volgend jaar met een puntensysteem maximale huren invoeren voor een groot deel van de vrijehuursector. Over dat plan moeten de Tweede en Eerste Kamer nog wel stemmen. Dus of het er ook echt komt, is nog onzeker.

Woonminister De Jonge hield er al rekening mee dat door maatregelen de huurmarkt kleiner zou worden ten gunste van de koopmarkt. Maar hij vindt dat niet per se erg.

"Als de woning wordt verkocht aan een middeninkomen dat anders zou huren, dan neemt tegelijkertijd de vraag naar middenhuur af. Het betreffende middeninkomen heeft immers een betaalbare woning gevonden, alleen is dit geen huur-, maar een koopwoning", aldus minister De Jonge eerder.

Een belangrijke blokkade om in Nederland supersnel mobiel internet uit te rollen is definitief van de baan. Het in Friesland gevestigde satellietbedrijf Inmarsat voor scheepvaartcommunicatie, ook wel '112 op zee genoemd', is akkoord met de voorwaarden om naar Griekenland te verhuizen.

Dat meldde het ministerie van Economische Zaken vandaag aan het begin van de inhoudelijke behandeling van de rechtszaak over de veiling van de 3,5 GHz-frequentie. Een woordvoerder van Inmarsat bevestigt dat het niet langer bezwaar aantekent.

Inmarsat biedt vanuit het Friese Burum al vijftig jaar via satellieten noodcommunicatie voor schepen aan. Dat doet het bedrijf vanaf de 3,5 GHz-frequentie die de overheid in gebruik wil nemen voor het supersnelle 5G. Het huidige 5G in Nederland zendt uit via een lagere frequentie, waardoor het nu niet zoveel sneller dan 4G is.

Verhuizing

Als oplossing kan Inmarsat naar Griekenland verhuizen, waar het zonder problemen de zogeheten '112 voor de scheepvaart' kan verzorgen. Maar omdat er volgens de woordvoerder zekerheden ontbraken om ook in de toekomst vanaf daar zonder problemen de verbindingen te behouden, bleef Inmarsat zich verzetten tegen de verdere uitrol van 5G.

Na toezeggingen van de Griekse toezichthouder en demissionair minister Adriaansens heeft Inmarsat er nu voldoende vertrouwen in om vanaf 1 februari volgend jaar vanuit Griekenland te kunnen werken. Daarmee is het grootste obstakel voor de uitrol opgelost.

Veiling

Bij de rechtbank in Rotterdam staan vandaag negen partijen, inclusief telecomproviders KPN, Odido (het voormalige T-Mobile) en VodafoneZiggo, tegenover de Nederlandse Staat.

De zaak gaat weer over de kaders waarbinnen de veiling gehouden gaat worden. Ook Schiphol en de Rotterdamse haven doen mee, zij willen meer ruimte op de frequentieband.

De totale studieschuld van huidige en voormalige studenten (1,6 miljoen mensen) is begin dit jaar opgelopen tot 28,2 miljard euro. Dat is een toename van 1,7 miljard euro ten opzichte van het jaar ervoor, meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek.

De schuld loopt elk jaar op en is meer dan verdubbeld sinds de invoering van het leenstelsel in 2015. Met ingang van het huidige studiejaar is het leenstelsel gestopt en is de basisbeurs voor studenten in het hoger onderwijs teruggekeerd.

120.000 mensen met meer dan 50.000 euro schuld

Na een jarenlange stijging is het aantal mensen met een studieschuld sinds 2021 nagenoeg gelijk gebleven. Het aantal mensen met een studieschuld van meer dan 30.000 euro neemt wel toe. Dat zijn er inmiddels ruim 330.000, oftewel 26.000 meer dan het jaar ervoor en 215.000 meer dan in 2015.

Ruim 120.000 mensen hadden een studieschuld van meer dan 50.000 euro en 1800 van hen hadden zelfs meer dan een ton schuld. Voor de helft van de mensen met een studieschuld is de schuld lager dan 10.000 euro.

De leeftijdscategorie met de grootste studieschuld is de groep tussen de 25 en de 30 jaar, die al aan het aflossen is. De schuld is daar gemiddeld 22.900 euro.

Stijging rente

Gisteren werd bekend dat de rente op studieschuld vanaf volgend jaar meer dan vijf keer zo hoog zal zijn als nu het geval is. De rente gaat van 0,46 naar 2,56 procent, het hoogste niveau in veertien jaar tijd. De stijging is het gevolg van de gestegen rente die de overheid zelf moet betalen om geld te lenen.

De schatkist gaat vermoedelijk verlies lijden op de nationalisatie van ABN Amro. Door de gekelderde waarde van het aandeel van de bank zou het verlies uitkomen op 6,7 miljoen euro. Dat schrijft demissionair minister Kaag van Financiën aan de Tweede Kamer.

De Nederlandse overheid legde tijdens de kredietcrisis bijna 22 miljard euro neer om de Nederlandse bankdivisie van het Belgische Fortis te redden. De als ABN Amro herdoopte bank ging in 2015 naar de beurs. Sindsdien verkoopt de Staat nu en dan plukjes aandelen.

De afgelopen weken leverde de verkoop van een nieuw pakket aandelen 842 miljoen euro op, zo schrijft Kaag van Financiën aan de Kamer. Vorige maand was al bekend geworden dat de Staat het belang in de bank onder de 50 procent ging brengen.

15,4 miljard

Eerder dit jaar deed de staat ook mee aan een programma waarin ABN Amro eigen aandelen inkocht. Dit leverde de schatkist ruim 281 miljoen euro op. Hiermee is nu 9,6 miljard euro verdiend aan de verkoop van aandelen. Inclusief winstuitkeringen staat de teller nu op 15,4 miljard.

Gezien de lage waardering van banken op de beurs, vermoedt Kaag dat er verlies zal worden geleden op ABN Amro. "Om de totale kapitaaluitgaven terug te verdienen zou het gehele resterende belang tegen een koers van 28,74 euro verkocht dienen te worden. Het is niet realistisch dat een dergelijke koers op korte termijn bereikt zal worden", stelt zij.

Om nog jaren de aandelen van ABN Amro vast te houden in de hoop dat de koers flink zal stijgen vindt Kaag "onwenselijk". "De staat is geen belegger en investeert dus niet risicovol als daar geen publiek belang mee is gediend. ABN Amro is in staatshanden gekomen om de stabiliteit van het financiële stelsel te borgen en niet als investering om rendement op te maken."

De rente voor leningen van studenten wordt per 1 januari 2024 meer dan vijf keer zo hoog. De rente is nu nog 0,46 procent, maar stijgt vanaf volgend jaar naar 2,56 procent. Dit wordt ook de nieuwe rente voor mbo'ers, zij zitten nu nog op 1,78 procent. De verhoging is het gevolg van de stijgende rente die de overheid moet betalen op leningen.

Door de rentestijging moeten bepaalde groepen (oud-) studenten straks meer gaan terugbetalen. Studentenorganisaties maken zich zorgen. "Het collegegeld stijgt, de koopkrachtmaatregel wordt niet verlengd. Studenten krijgen met de ene klap na de andere te maken", zegt Demi Janssen, voorzitter van het Interstedelijk Studentenoverleg (ISO). "En nu ook oud-studenten. Dit is echt niet niks."

Bij het aflossen van studieschuld geldt er een rentevaste periode van vijf jaar. Hbo- en wo-studenten hebben sinds de invoering van het leenstelsel 35 jaar om hun schuld af te betalen. Voor mbo'ers wordt dit ook 35 jaar.

Pechgeneratie

Sinds het studiejaar 2015/2016 kregen de meeste studenten geen studiefinanciering meer, vanwege de invoering van het leenstelsel. De totale studieschuld is sindsdien verdubbeld. Een deel van die zogenoemde pechgeneratie krijgt nu dus ook te maken met een flink hogere rente. Het leenstelsel is inmiddels teruggedraaid en sinds dit jaar ontvangen studenten weer een basisbeurs.

Demissionair minister Dijkgraaf van Onderwijs laat in een reactie aan de NOS weten dat hij zich kan voorstellen dat er zorgen zijn bij studenten. "Daarom willen we als kabinet studenten financiële rust bieden."

Hij wijst hierbij op de basisbeurs, de verruimde aanvullende beurs en energietoeslag voor sommige studenten. Verder benadrukt Dijkgraaf dat DUO rekening houdt met de situatie van studenten. "Heb je bijvoorbeeld weinig inkomen, dan betaal je maandelijks ook weinig terug." De minister noemt alleen geen oplossing voor de pechgeneratie.

"Onze eerste gedachte was: Hoe kan dit?' En dat is ook wat we terugkrijgen van studenten en bezorgde ouders', zegt Elisa Weehuizen van de Landelijke Studentenvakbond (LSVB) over de renteverhoging. Juist omdat de overheid aan jongeren had gecommuniceerd dat ze een voordelige lening zouden afsluiten, zo benadrukt ze.

"Studenten hadden verwacht dat de rente altijd nul zou blijven. Bij de 0,46 procent vorig jaar waren heel veel mensen al in een soort shock. Je treft hier juist de studenten mee die van de lening afhankelijk zijn geweest om hun studie en huur te bekostigen", zegt Weehuizen. "Het is heel pijnlijk voor de toegankelijkheid van het onderwijs."

Studentenorganisaties pleiten voor een plafond voor de rente op studieschuld. "Studenten leven nu ieder jaar in onzekerheid," zegt ISO-voorzitter Janssen. "Het is bijna een lootje trekken over wat voor soort rente ze krijgen."

De financiële stabiliteit in Nederland houdt zich goed ondanks de hoge inflatie, rentestijgingen en geopolitieke onrust. Toch maakt De Nederlandsche Bank (DNB) zich, in een jaarlijkse update over gezondheid van de overheidsfinanciën, zorgen over het begrotingsbeleid.

DNB-directeur Klaas Knot maakt zich zorgen over financieel slecht onderbouwde begrotingsplannen in de Tweede Kamer, het uitdelen van zogenaamd 'gratis bier', en politieke partijen die hun verkiezingsprogramma's niet laten doorrekenen.

Knot zegt in een toelichting dat de begroting niet helemaal sluitend hoeft te zijn. "Maar in de huidige vooruitzichten voldoen we niet aan de Europese begrotingsnormen," benadrukt de DNB-directeur. "Zorg voor een appeltje voor de dorst."

Volgens DNB is een spaarpot nodig voor nieuwe crises. Tijdens de coronapandemie of gasprijscrisis gaf de overheid veel extra geld uit om huishoudens en bedrijven te ondersteunen. Volgens de centrale bankdirecteur is die spaarpot op termijn onvoldoende gevuld. "Dat vinden we zeker een risico."

Knot roept op tot een koerswijziging in het Haagse financiële beleid. "Op de korte termijn zien de overheidsfinanciën er goed uit. Op middellange termijn is dat minder en op de lange termijn ziet het beeld er slecht uit."

Verschil

Hogere defensiekosten, de energietoeslag en de oplopende rente stuwen de overheidsuitgaven op. Toch vindt DNB dat er juist nu oog moet zijn voor de financiële stabiliteit, ondanks die afwijkende omstandigheden.

Dat de economie zich ondanks dit alles goed houdt, verrast Knot zelf ook. "De vorige keer dat dit gebeurde zat de werkloosheid in de dubbele cijfers. De economie draait nu nog steeds op volle werkgelegenheid. Dat mensen gegarandeerd zijn van een inkomen, stut de economie. Dat is het verschil met vorige situaties."

Met renteverhogingen wil de ECB de economie afkoelen. Toch denkt Knot dat de gevolgen daarvan zullen meevallen. "De schade die je aan de economie moet toebrengen om de inflatie tegen te gaan lijkt heel klein te zijn. Maar zeker weten of het een zachte landing wordt weten we niet."

Wanbetalingen

Doorgaans gaan economen ervan uit dat de economie in het slop raak als de rente stijgt. "Burgers en bedrijven moeten door de stijgende rente ruimte maken in hun financiële huishouden. Als ze die niet kunnen vinden, ziet de bank een groeiend aantal wanbetalingen."

Maar dat laatste blijft ondanks een jaar van renteverhogingen meevallen, ziet Knot. "Op het moment zien we daar helemaal niets van. Er zijn nu wel de eerste tekenen van een afkoelende economie. Op termijn moeten we dit gaan zien. Maar op het moment ziet het er helemaal niet slecht uit."

Vliegen moet duurder worden zodat we minder in het vliegtuig stappen, schrijven veel partijen in hun verkiezingsprogramma's. Maar hoe je dat voor elkaar moet krijgen, daar zijn verschillende ideeën over. Hoe duur worden tickets en wie kan er straks nog vliegen?

Op dit moment betaalt iedereen 26,33 euro belasting, of 'vliegtaks', per ticket. Dit bedrag geldt voor alle bestemmingen: goedkope (en dus korte) vluchten worden relatief zwaarder belast dan dure (en dus lange) vluchten. Passagiers die overstappen op Schiphol en vrachtvliegtuigen betalen deze belasting niet.

Veel partijen willen meer belasting heffen op vliegen, behalve JA21, PVV, FvD, BBB en BVNL. Denk en NSC hebben nog geen verkiezingsprogramma en 50Plus zegt er niets over.

De VVD wil zich bijvoorbeeld inzetten op een Europese kerosinebelasting. Daar zijn bijna alle pro-vliegtakspartijen voor, behalve de SP. Op dit moment betaalt de luchtvaart nog geen btw of accijns over brandstof.

De SGP ziet liever een belasting op korte vluchten, net als D66 en ChristenUnie. Maar die laatste partij gaat, samen met de SP en GroenLinks/PvdA, nog een stapje verder met een zogenoemde progressieve vliegbelasting: hoe vaker je vliegt, hoe meer belasting je betaalt. Een andere maatregel die vaker wordt voorgesteld is de afstandsafhankelijke belasting: hoe langer de afstand, hoe hoger de belasting. Daar pleiten Volt, D66 en wederom de ChristenUnie voor.

Belastingvrijstelling opheffen

Stefan Grebe van onderzoeks- en adviesbureau CE Delft heeft in opdracht van de overheid onderzoek gedaan naar het effect van verschillende vliegbelastingen.

Zo zou een accijns van 50 cent per liter op kerosine, vergelijkbaar met de belasting op andere brandstoffen, leiden tot gemiddelde ticketprijsverhogingen van ongeveer 10 tot 15 procent. Daarnaast zou ook btw van 9 procent geheven kunnen worden, net als bij treinkaartjes. "Als de vrijstellingen van de accijns en de btw allebei opgeheven zouden worden, hebben we het over een prijsstijging van een kwart", aldus Grebe.

Maar de invoering van de kerosinebelasting is ingewikkeld omdat er internationale luchtvaartverdragen moeten worden aangepast. Daardoor is het op korte termijn waarschijnlijk niet haalbaar, zegt Grebe.

Lange vluchten zwaarder belasten

De afstandsafhankelijke belasting is vergelijkbaar met de kerosinebelasting, voor beide geldt dat de belasting toeneemt naarmate je meer kilometers maakt. Met het invoeren van de afstandsbelasting heeft een luchtvaartmaatschappij niet de optie om in een ander land goedkoper te tanken. Aan de andere kant: met een kerosinebelasting wordt de luchtvaart gestimuleerd om duurzame brandstoffen te gebruiken. Dat is niet per se het geval als er belasting wordt geheven op de gevlogen afstand.

Welk prijseffect een afstandsafhankelijke belasting zou hebben, is een politieke keuze. Een van de opties is volgens Grebe het gelijktrekken van de belasting voor korte en lange afstanden. Bij een goedkoop Europees vliegticket van 100 euro is de huidige belasting van 26 euro nu al zo'n 25 procent, terwijl het voor een lange vlucht van 1000 euro slechts 2,5 procent is. Als die percentages gelijk zouden worden getrokken, zou er een belasting van 250 euro op een langeafstandsvlucht zitten.

Sociale ongelijkheid tegengaan

De derde optie is de 'veelvliegersbelasting'. 8 procent van de Nederlanders is verantwoordelijk voor meer dan 40 procent van alle vluchten en mensen met een hoog inkomen vliegen vaker dan mensen met een laag inkomen.

Voor het klimaat maakt het niet uit wie er veel vliegt, maar sommige partijen willen sociale ongelijkheid tegengaan. Grebe: "Reizigers die veel vliegen hebben vaak een hoog inkomen en/of reizen zakelijk. Er is dus een hogere prijsprikkel nodig om het aantal vliegreizen van deze passagiers te reduceren."

Milieudefensie stelt bijvoorbeeld voor om een snel oplopend tarief in te stellen: 40 euro voor een eerste vlucht, 80 voor een tweede, 160 voor een derde en 320 euro of meer vanaf de vierde vlucht in een jaar tijd.

Internationale maatregelen

Bij eventuele invoering van (een van deze) maatregelen wordt vliegen vooral minder vanzelfsprekend, denkt Grebe. De afstandsafhankelijke belasting is voor het milieu het effectiefst, want lange vluchten zijn het vervuilendst. Maar ook de andere belastingen leiden tot minder vliegen, blijkt uit onderzoek van CE Delft.

Hoeveel minder is afhankelijk van de hoogte van de belasting en ook de capaciteit van vliegvelden en maatregelen in het buitenland. "Bij Nederlandse maatregelen zullen mensen altijd uitwijken naar vliegvelden over de grens. Hoe groter de prijsverschillen zijn, hoe meer weglekeffecten optreden", waarschuwt Grebe. "Deze kunnen worden voorkomen door internationale maatregelen."

Het geld dat een hogere vliegbelasting in Nederland zou opleveren moet volgens sommige partijen geïnvesteerd worden in de verduurzaming van de luchtvaart of juist in de verbetering van het treinnetwerk.

Het nieuwste model iPhone kan erg heet worden bij het gebruik in de eerste dagen, bevestigt fabrikant Apple na klachten van gebruikers. De iPhone 15 Pro kampt met een bug in de nieuwste iOS 17-software. Door het updaten van apps moet het toestel overuren maken en wordt daardoor abnormaal warm.

Er kwamen bij Apple de afgelopen dagen honderden klachten binnen van gebruikers, die merkten dat hun nieuwe iPhone wel erg warm werd. Sommige gebruikers plaatsten foto's van een thermometer bij hun iPhone Pro of Pro Max. Daarop was te zien dat de temperaturen van de telefoons opliepen tot ruim boven de 38 graden Celsius.

Een van de tweets waarin de hoge temperatuur wordt getoond:

Apple heeft laten weten dat er wordt gewerkt aan een oplossing. Met een volgende update van het besturingssysteem zou het euvel verholpen moeten zijn.

Een ander probleem is dat ook updates van sommige apps van derden het systeem overbelasten. Het bedrijf probeert samen met die app-ontwikkelaars ook dat te verhelpen. Het gaat onder meer om Instagram, de Uber-app en het spel Asphalt 9. Voor Instagram is het probleem afgelopen week al opgelost.

Volgens de fabrikant veroorzaken de verhittingsproblemen geen veiligheids- of gezondheidsrisico en tast de oververhitting ook de prestaties op lange termijn van de telefoon niet aan. De telefoons zouden ook warmer aanvoelen door hun titanium behuizing, die de hitte beter afvoert dan oudere roestvrijstalen types.

Stralingsniveaus

Voor Apple is het de tweede keer in korte tijd dat er issues zijn met telefoons. Vorige maand kondigde een Franse toezichthouder een verkoopverbod af voor de iPhone 12, die in 2020 op de markt kwam. Uit onderzoek was gebleken dat als de iPhone 12 in de broekzak gedragen wordt, het lichaam meer elektromagnetische straling opnam dan volgens de Europese normen mag.

Met een software-update heeft Apple de hoge stralingsniveaus verminderd. Voor de Franse overheid volstaat de oplossing. Apple moet de update wel doorvoeren bij alle klanten met een iPhone 12. Pas als dat is gebeurd, heft Frankrijk het verkoopverbod op.

In Nederland kwam het nooit van een verkoopverbod voor de iPhone 12. De Rijksinspectie voor Digitale Infrastructuur (RDI) stelde wel vast dat het toestel soms te veel straling afgeeft, maar volgens de Nederlandse toezichthouder levert het geen acute gezondheidsrisico's op.

Chinese hackers hebben tienduizenden e-mails buitgemaakt van medewerkers van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken. Dat meldt een functionaris van de Amerikaanse Senaat aan persbureau Reuters.

In totaal gaat het om 60.000 mailtjes van 10 accounts van het ministerie. Negen medewerkers die slachtoffer zijn geworden hebben Oost-Azië en de Stille Oceaanregio als diplomatiek werkgebied. De andere medewerker houdt zich bezig met Europa.

De hack kwam al in juli aan het licht, maar de omvang ervan wordt nu pas duidelijk. De Amerikaanse autoriteiten en Microsoft meldden toen dat de hackers gelieerd zijn aan de Chinese overheid. Peking ontkent dat. Ze zouden toegang hebben gekregen tot e-mailaccounts van zo'n 25 organisaties, waaronder de Amerikaanse ministeries van Handel en Buitenlandse Zaken, en overheden in West-Europa. Wat er precies is buitgemaakt, is niet duidelijk.

De hackers wisten een toestel van een ontwikkelaar van Microsoft te bemachtigen, waarmee ze de hack konden uitvoeren. De groep, die zichzelf Storm-0558 noemt, vervalste digitale authenticatietokens om zo toegang te krijgen tot e-mailaccounts. Na een paar weken ontdekte Microsoft de hack, nadat gebruikers van Outlook hadden geklaagd over problemen met hun account.

Het Internationaal Strafhof is deels stilgelegd na de hackaanval waar de NOS eerder over berichtte. De afgelopen dagen gingen geplande zittingen in het proces tegen een verdachte van oorlogsmisdaden niet door.

Dat blijkt uit de website van het Strafhof, waar zittingen de afgelopen dagen uit de agenda zijn verdwenen. Een advocaat van een beklaagde bevestigt dat.

Vandaag zijn de werkzaamheden hervat, maar het ICT-netwerk van het Strafhof is nog grotendeels op slot, meldt persbureau Reuters. Dat stelt ook de bewuste advocaat: op afstand werken is bijvoorbeeld niet mogelijk. Intern is het kantoornetwerk wel functioneel.

Signalen

Vorige week kwamen de eerste signalen van de aanval binnen. Nederlandse overheidsdiensten doet nu onderzoek binnen het Strafhof. Daardoor moet duidelijk worden wie er achter de aanval zit. Ook moet blijken of en hoeveel documenten zijn gestolen, zoals volgens een bron van de NOS is gebeurd.

Eerder probeerde Rusland een spion als werknemer bij het Strafhof onder te brengen. Ook probeerde het land de Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens in Den Haag te hacken. Of Rusland ook achter de nieuwste hack zit, is echter nog onbekend.

In het Strafhof wordt gewerkt aan zaken tegen Rusland, vanwege de inval in Oekraïne. De informatie die het Strafhof heeft, is zeer gevoelig. Voor verdachten kan het interessant zijn om te weten of er onderzoek naar hen loopt en wie door het Strafhof worden gehoord als getuigen.

Militieleider

De geannuleerde hoorzittingen gingen over de zaak tegen Alfred Yekatom, een ex-militieleider uit de Centraal-Afrikaanse Republiek. Hij zou zich schuldig hebben gemaakt aan oorlogsmisdaden, waaronder de inzet van kindsoldaten, moord en marteling.

Het kabinet zet 100 miljoen euro apart om te voorkomen dat bedrijven van "strategisch belang" via investeringen of overnames in handen komen van ongewenste eigenaren. Het plan is gisteren, op Prinsjesdag, gepubliceerd door het ministerie van Economische Zaken.

Bij 'ongewenste eigenaren' wordt er vrij snel gekeken naar China en ook Rusland. Met name China is druk bezig een technologische grootmacht te worden, iets wat met argusogen wordt gevolgd door het Westen. In een Kamerbrief van minister Adriaansens wordt het geld omschreven als "laatste redmiddel" bij risico's voor de nationale veiligheid als wetgeving of een investering van andere partijen geen soelaas bieden.

Het is een aanvulling op een nieuwe wet, waarmee kan worden ingegrepen als overnames de nationale veiligheid raken. "Maar als de wet niet toereikend genoeg is, kun je ook tijdelijk een bedrijfsbelang nemen", legt een woordvoerder uit.

Eerder ingegrepen

Economische Zaken heeft afgelopen jaren al een paar keer ingegrepen. Bijvoorbeeld in 2020, toen het een lening van 20 miljoen euro gaf aan Smart Photonics. Dat is een bedrijf dat chips maakt die werken op basis van licht in aanvulling op elektriciteit, waardoor de chips sneller en zuiniger wordem. Er stond toen een Chinees bedrijf klaar om te investeren, maar dat zag het ministerie niet zitten.

Het Twentse Lionix is een ander voorbeeld. De meerderheidsaandeelhouder, die Zuid-Koreaans is, wilde aandelen verkopen. Een Chinese klant van Lionix had interesse, maar Economische Zaken greep in en kocht de aandelen.

In die twee gevallen moest het ministerie "heel veel schakelen" met het ministerie van Financiën om op korte termijn geld te krijgen voor een investering. "Nu hebben we het zo geregeld dat we voor de komende twee jaar wel middelen hebben om in te grijpen." Volgens de woordvoerder zijn er nu niet meer zorgen over potentiële overnames, maar is het bewustzijn van de risico's toegenomen. "We willen binnen Europa onze afhankelijkheid van landen buiten de EU verminderen."

Het fonds is, net als de nieuwe wet, 'landenneutraal'. Maar de voorbeelden van Smart Photonics en Lionix illustreren dat er een behoorlijke kans is dat via dit fonds overnames of investeringen door Chinese bedrijven tegengehouden zullen worden.

Het geld is niet alleen bedoeld voor techbedrijven, maar ook voor andere bedrijven die van strategische belang zijn. Naast technologie gaat het bijvoorbeeld om "essentiële leveranciers" van Defensie en van de inlichtingendiensten. De praktijk zal moeten uitwijzen waar het geld daadwerkelijk naartoe gaat.

Economische Zaken zal van investeringen het parlement op de hoogte stellen. Het geld - 50 miljoen euro dit jaar en 50 miljoen volgend jaar - wordt niet direct via het ministerie verstrekt. Het wordt gestald bij Invest-NL, een investeringsvehikel van de Nederlandse overheid.

'Verkapt protectionisme'

Vanuit de industrie wordt wisselend gereageerd. Belangenorganisatie van de technologische industrie FME benadrukt dat "terughoudendheid en precisie" van groot belang zijn. "Dit moet geen vorm van verkapt protectionisme worden."

Werkgeversorganisatie VNO-NCW noemt het fonds een goede zaak. "Stel dat er in Nederland een bedrijf is met bepaalde technologieën die niet zo wenselijk zijn om naar het buitenland te gaan vanwege economische veiligheid, dan moet Nederland er wel voor kunnen zorgen dat een onderneming kan doorgroeien."

Photon Delta, brancheorganisatie van de fotonica-industrie, noemt het een "belangrijke eerste stap", maar benadrukt ook dat het geld niet voldoende zal zijn. "De waarde van de bedrijven die interesse trekken van ongewenste partijen ligt zeer waarschijnlijk een stuk hoger."

De woordvoerder van Economische Zaken spreekt van een "reëel" budget. "Je doet dit vaak samen, met bijvoorbeeld Invest-NL en institutionele beleggers. We zullen niet snel de enige financier zijn."

Het Internationaal Strafhof in Den Haag is afgelopen week slachtoffer geworden van een cyberaanval. Dat laat het hof weten na vragen van de NOS. Hoe groot de aanval was en om wat voor type aanval het gaat, wil het Strafhof niet zeggen.

Een bron zegt tegen de NOS dat een groot aantal gevoelige documenten is buitgemaakt, maar dat wil het Strafhof niet bevestigen. Een woordvoerder laat wel weten dat er onderzoek wordt gedaan naar de aanval in samenwerking met de Nederlandse autoriteiten. Daarbij wordt ook gekeken of een buitenlandse overheid achter de aanval zit.

Het Internationaal Strafhof in Den Haag doet onderzoek naar genocide, misdaden tegen de menselijkheid en oorlogsmisdaden en vervolgt verdachten. De informatie die het Strafhof heeft, is zeer gevoelig. Voor verdachten kan het interessant zijn om te weten of er onderzoek naar hen loopt en wie door het Strafhof worden gehoord als getuigen.