KL Brouwerij #2: Rollende huiskamer op guerillaplein met mini-museum

Tijdens de tweede KL Brouwerij gingen we met alle deelnemers op safari over het Marineterrein. We zochten inspiratie bij deze experimenteerruimte in Amsterdam, waar ook ons kantoor zit. Het leverde verrassende inzichten op over wat je allemaal kunt doen om de leefomgeving gezonder te maken.

In gesprek met een rector die zijn school smartphonevrij maakt

Wrister Grommers, rector-bestuurder van het Amstelveen College, reflecteert op de beslissing om zijn school volledig smartphonevrij te maken met hulp van Kennisland. Wat waren de belangrijkste redenen voor dit ingrijpende besluit? Hoe ga je om met weerstand van leerlingen, ouders en medewerkers? En wat zou hij andere scholen aanraden op basis van zijn ervaringen met dit proces?

Beroepsbeeld Leraar on Tour zoekt ontmoetingen met leraren en docenten

Beroepsbeeld Leraar is een initiatief van lerarenorganisaties om tot een beroepsbeeld voor het primair-, voortgezet-, speciaal- en middelbaar beroepsonderwijs te komen waar leraren en docenten zich in herkennen en dat beschreven is vanuit hun praktijk. Beroepsbeeld Leraar on Tour doorkruist het land zodat leraren en docenten samen kunnen bouwen aan het beroepsbeeld leraar. We zijn op zoek naar momenten in oktober of november om een workshop voor Beroepsbeeld Leraar on Tour te organiseren. Weet jij iets?

Op weg naar de smartphonevrije school

De kogel is door de kerk: scholen moeten actief smartphonebeleid maken van het ministerie. Terwijl er van bovenaf aan dit hoofdlijnenakkoord werd gewerkt, liep Kennisland de afgelopen maanden mee in de praktijk op het Amstelveen College. In februari nam de school al het besluit om het nieuwe schooljaar als smartphonevrije school te starten. Maar met een besluit alleen ben je er nog niet.

Samenspel ‘Buurtgenoten’ uitverkocht – Pre-order nu!

De eerste editie van het Samenspel ‘Buurtgenoten’ is uitverkocht. Werk je bij een organisatie die zich inzet voor een zorgzame samenleving, zoals een gemeente, buurtvereniging of een zorg- of welzijnsorganisatie? Pre-order dan nu het Samenspel ‘Buurtgenoten’ en start het gesprek over zorgzaam samenleven.

Toekomstpioniers: Met alle betrokkenen in gesprek over onderwijskeuzes en je ontwikkelen in Lelystad

“Ik zou meer willen mengen met leerlingen van andere opleidingen. Zo leer je elkaar kennen en krijg je ook minder ruzie.” Zomaar een citaat uit één van de sessies op scholen in Lelystad waarbij Kennisland met leerlingen in gesprek ging over hun schoolkeuze. In juni zijn we begonnen met een ambitieus actieonderzoek om sámen met leerlingen, docenten en ouders te kijken hoe het onderwijsaanbod in Lelystad aantrekkelijker kan worden. We kijken daarbij juist ook naar wat er wél goed gaat, en hoe we daar een impuls aan kunnen geven. In dit artikel delen we alvast zes inzichten.

Samen invulling geven aan een smartphonevrije school

‘Een klassentelefoon: mocht er een noodgeval zijn, dan is er in elk lokaal een telefoon aanwezig.’ Het is slechts één van de vele oplossingen die leerlingen, ouders en medewerkers van het Amstelveen College opperden tijdens de bijeenkomsten die Kennisland organiseerde. Per 1 september wordt het Amstelveen College namelijk een smartphonevrije school. Nadat we eerder reacties, zorgen, ideeën en bezwaren inventariseerden, gingen we nu live het gesprek aan met alle betrokkenen. Wat is belangrijk voor jou? En hoe kunnen we er samen een succes van maken?

Marjolijn Olde Monnikhof nieuwe directeur-bestuurder van Stichting CAOP

Stichting CAOP, waar Kennisland sinds april vorig jaar onderdeel van is, krijgt in oktober een nieuwe directeur-bestuurder: Marjolijn Olde Monnikhof. Zij is op dit moment nog plaatsvervangend directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). Ze volgt Philip Geelkerken op die, na ruim zeventien jaar directeur-bestuurder te zijn geweest, met pensioen gaat.

Nieuw in onze Raad van Advies: Bianca Buurman

Prof. dr. Bianca Buurman is verpleegkundige en hoogleraar Acute Ouderenzorg aan het Amsterdam UMC. Binnen die onderzoekslijn wordt onderzoek gedaan naar het ontstaan van acute zorgvragen van ouderen en manieren om zorg anders te organiseren, zodat dit leidt tot betere uitkomsten voor ouderen. We zijn enorm blij met de kennis, praktijkervaring en het grote netwerk dat Bianca meeneemt. We hopen veel van haar te kunnen leren.

Nieuwe campagne ‘van Hoe? naar Zo!’ toont kansen van energietransitie

De klimaatcrisis en de noodzaak om op korte termijn volledig over te stappen op duurzame energiebronnen stelt Nederland voor een enorme opgave. De Noord-Hollandse Energie Regio start daarom een nieuwe campagne om inwoners en bedrijven te enthousiasmeren voor en te betrekken bij de energietransitie, gebaseerd op ontwerpend onderzoek van Kennisland in samenwerking met What Design Can do. In eerste instantie in Noord-Holland maar bij succes mogelijk in heel Nederland. Lees meer over de campagne en het onderzoek.

Terugblik KL Brouwerij #1 ’De betrokken buurt’

Twee weken geleden vond de allereerste KL Brouwerij plaats, een bruisende bijeenkomst om samen nieuwe ideeën te bedenken voor de samenleving. Het thema van de middag was ‘De betrokken buurt’, over het betrekken van buurtgenoten bij het oplossen van maatschappelijke uitdagingen. De deelnemers gingen enthousiast en vol energie aan de slag met elkaar en met een speciale editie van het samenspel ‘Buurtgenoten’ over onze eigen buurt: de Oostelijke Eilanden in Amsterdam. Bekijk ook de foto's!

Zo verlaag je drempels van gemeentelijke dienstverlening voor mensen met een LVB

Voor een grote groep mensen wordt het steeds lastiger om gebruik te maken van publieke dienstverlening. Voor mensen met een licht verstandelijke beperking (LVB) is de toegang tot informatie of het aanvragen van bijvoorbeeld toeslagen extra moeilijk. Hoe zorgen we ervoor dat zij gezien worden, ondersteuning krijgen en ook kunnen meedoen in de samenleving? Kennisland organiseerde regionale leer- en inspiratiesessies om samen met gemeenten en ervaringsdeskundigen te werken aan een toegankelijke gemeentelijke dienstverlening voor mensen met een LVB. In dit artikel delen we de inzichten waar elke gemeente veel aan kan hebben als het gaat om toegankelijke dienstverlening.

Jongeren pitchen oplossingen tegen jeugdcriminaliteit aan burgemeester Marcouch

Een podcast over loverboys, een drankstrippenkaart in de horeca om uitgaansgeweld tegen te gaan en een campagne met influencers om wapenbezit te ontmoedigen. Een greep uit de oplossingen die tachtig studenten van ROC Rijn IJssel het afgelopen halfjaar hebben bedacht om geweldsdelicten onder jongeren te voorkomen in ons project Crimelabs. Vorige week was de slotbijeenkomst waarin de jongeren hun ideeën pitchten aan de Arnhemse burgemeester Marcouch en vertegenwoordigers van het Ministerie van Justitie en Veiligheid.

Drie tips voor meer verbinding tussen buurt en zorgorganisaties

Hoe spreken we de kracht van de lokale gemeenschap aan om ervoor te zorgen dat mensen met een lichamelijke en/of verstandelijke beperking net zoveel kunnen meedoen en bijdragen als ieder ander? Zorgprofessionals van verschillende zorgorganisaties experimenteerden samen met hun bewoners en kwamen tot deze belangrijke aanbevelingen.

Voor welk maatschappelijk vraagstuk zet jij een serious game in?

Kennisland ontwikkelt serious games om met een diverse groep betrokkenen een constructieve dialoog te kunnen voeren over een complex maatschappelijk probleem, zoals de toekomst van de ouderenzorg. De kracht van de games zit in de gelijkwaardigheid en veiligheid die deelnemers ervaren om (soms botsende) perspectieven uit te wisselen en tot nieuwe oplossingsrichtingen te komen. De game is een gespreksstarter, maar kan tegelijkertijd dienen als onderzoeksmethode of bewustwordingscampagne. We maken de serious games op maat voor elk vraagstuk. Lees hoe jij ook serious games kunt inzetten!

Hoe wij werken aan een overheid die er voor iedereen is

Kennisland zet zich in voor sociale gelijkwaardigheid in de samenleving en voor een overheid die er voor iedereen is. Er is een steeds grotere roep om een meer inclusieve, duurzame, en democratische samenleving, waarbij niet economische groei, maar vooral gedeelde welvaart centraal staat. Een samenleving waarin verschillen gevierd worden, omdat juist het samenbrengen van een diversiteit aan perspectieven van grote waarde is. We dragen bij aan de grote transities van deze tijd én het herstellen van het vertrouwen en begrip tussen de overheid (systeemwereld) en burgers (leefwereld). Lees in dit artikel hoe we dat doen.

Experimenteren in eigen school met Yuverta Labs

Eind november 2022 zijn op verschillende Yuverta-scholen de Yuverta Labs van start gegaan. We onderzoeken hoe studentgestuurd onderwijs vorm krijgt, wat het van leerlingen, studenten, docenten, schoolleiders en besturen vraagt en hoe je studentgestuurd onderwijs organisatiebreed kunt borgen. De pilot loopt op twee mbo-scholen en één vmbo-school, waar Kennisland leerlingen en studenten uit verschillende leerjaren uitdaagt om oplossingen te bedenken die hun onderwijsomgeving nóg beter kunnen maken.

Ontwerp mét jongeren oplossingen voor maatschappelijke uitdagingen in JeugdLab

In een wereld waarin grote thema’s als klimaat, mentale gezondheid en gelijkheid onder druk staan, wordt de creativiteit van jongeren nog maar beperkt ingezet. Zonde, want het jongerenbrein is veel creatiever dan het volwassen brein. Bovendien blijkt uit onderzoek dat jongeren een enorme behoefte hebben aan autonomie en het leveren van een bijdrage aan de samenleving. Hoog tijd dat we deze krachten van jongeren beter gaan benutten. Dat doen we met gemeenten en onderwijsinstellingen in het JeugdLab.

Dit is de nieuwe directeur van Kennisland: Marieke van Doorninck

Vol trots stellen we Marieke van Doorninck voor. Ze volgt per 1 februari Nora van der Linden op als directeur van Kennisland. Haar ambitie is om de impact van Kennisland te vergroten door onze succesvolle aanpakken en lessen breder te verspreiden en de werkvelden waarin we actief zijn met elkaar te verbinden. Lokale aanpakken voor maatschappelijke problemen kunnen de inspiratie vormen voor oplossingen elders en in andere contexten, en zo bijdragen aan een open, lerende, inclusieve en duurzame samenleving. Daarnaast zal zij mede vorm geven aan de intensievere samenwerking tussen Kennisland, CAOP en Sardes. We kijken uit naar een mooie, nieuwe fase voor KL.

De Amerikaanse techreus Microsoft mag gameproducent Activision Blizzard overnemen voor 69 miljard dollar. De Britse marktwaakhond CMA heeft daar goedkeuring voor gegeven. Het was de laatste horde die genomen moest worden, aangezien de deal eerder al in de VS en de EU werd goedgekeurd. Het is de grootste overname ooit in de gamesindustrie.

Activision Blizzard is de uitgever van bekende titels als World of Warcraft, Call of Duty en Candy Crush. De mogelijke overname werd begin vorig jaar bekendgemaakt. Met name rivaal Sony, eigenaar van Playstation, verzette zich de afgelopen maanden fel tegen het plan van Microsoft, dat de Xbox-spelcomputer uitgeeft.

Vrees voor exclusiviteit

Sony vreest dat Microsoft de populaire games van Activision Blizzard alleen nog maar voor de Xbox zal uitgeven, waardoor eigenaars van een Playstation achter het net zouden vissen. Microsoft heeft onder meer beloofd Call of Duty de komende tien jaar niet exclusief voor zijn eigen platform uit te brengen. De marktwaakhonden in de VS, EU en het VK maakten zich zorgen over de concurrentiepositie van Microsoft binnen de gamesindustrie.

De Britse waakhond zette met name vraagtekens bij het marktaandeel cloud gaming dat Microsoft na de overname zou hebben in het VK. Met die technologie kunnen mensen games vanuit de cloud streamen en spelen, zonder dat ze een krachtige pc of spelcomputer nodig hebben. Verwacht wordt dat cloud gaming de komende jaren een grote vlucht zal nemen.

Microsoft ligt met zijn eigen technologie al ver voor op de concurrentie en de vrees bestond dat de concurrentie in het VK door de overname weggevaagd zou worden. Om de waakhond tegemoet te komen, heeft Microsoft besloten de streamingrechten van Activision-games voor de komende vijftien jaar aan de Franse uitgever Ubisoft te verkopen.

Laatste horde genomen

"We hebben voorkomen dat Microsoft deze zich snel ontwikkelende markt in een wurggreep kan houden", zegt de topvrouw van de Britse waakhond daarover. Microsoft-topman Brad Smith is blij met de beslissing. "We hebben de laatste horde genomen om deze overname te kunnen afronden." De deal zal nu voor de eerder afgesproken deadline worden beklonken, waardoor Microsoft geen boete van 4,5 miljard dollar hoeft te betalen.

Eerder ging de Europese waakhond al akkoord. De Amerikaanse FTC is het niet eens met de overname, maar een federale rechter koos de kant van Microsoft. Tegen dat besluit loopt nog wel een hoger beroep van de FTC.

Offlimits, de anti-misbruikorganisatie waar ook het Meldpunt Kinderporno onder valt, is kritisch over voorgestelde Europese wetgeving om verspreiding van kinderporno tegen te gaan. Het voorstel leidt niet tot een veiliger internet maar wel tot een "enorme inbreuk" op de privacy van gebruikers, stelt de instantie, die benadrukt dat kinderen online moeten worden beschermd.

Het Meldpunt Kinderporno is bedoeld voor mensen die beelden van seksueel misbruik op internet willen melden. Het meldpunt werkt samen met de politie en techbedrijven om die beelden vervolgens uit de lucht te krijgen.

Het voorstel, waar ook veel andere instanties, de Tweede Kamer en experts kritisch over zijn, verplicht chat-apps als WhatsApp om actief te filteren op beelden van kindermisbruik. Detecteert het filter problematische beelden, dan gaan ze naar een nieuw op te richten EU-centrum.

Maar dat kan in veel gevallen fout gaan, betoogt Offlimits-directeur Robbert Hoving in een schriftelijke verklaring. "Denk aan een conversatie tussen twee jongeren die elkaar met toestemming seksueel getinte afbeeldingen sturen", schrijft hij. Die zouden door foute detectie dan dus bij het EU-centrum kunnen belanden. Ook strandfoto's zouden per abuis door het filter kunnen worden opgepikt. Kunstmatige intelligentie maakt namelijk regelmatig fouten.

Meekijken in privécommunicatie zou daarom leiden tot een "enorme inbreuk op privacy van gebruikers", schrijft Hoving. Bovendien is het volgens hem maar de vraag of de autoriteiten, die nu al kampen met tekorten, überhaupt toekomen aan het beoordelen van meldingen.

Eigenaar

In het ergste geval zou het filter zelfs kunnen leiden tot onterechte veroordelingen, vreest Offlimits, omdat niet altijd zeker is dat degene die seksueel getint beeld van minderjarigen verspreidt ook de eigenaar van de telefoon is.

Op dit moment is communicatie via veel apps end-to-end versleuteld, wat betekent dat de berichten zodanig zijn beveiligd dat ook politie en justitie er niet bij kunnen. Dat leidt regelmatig tot hoofdbrekens, maar een discussie daarover moet niet worden gevoerd in het kader van de aanpak van kinderporno, stelt Offlimits.

De anti-misbruikinstantie ziet meer in wetgeving om onwillige bedrijven, die bijdragen aan de verspreiding van kinderporno, stevig aan te pakken. Ook zouden EU-landen baat kunnen hebben bij meer capaciteit voor politie, justitie en hulpverlening.

Eerder waren ook de Europese privacytoezichthouders al kritisch over de voorgestelde regels, evenals de Nationaal Rapporteur Mensenhandel. Ook de juridische afdeling van de Europese Raad van Ministers zou bedenkingen hebben.

De Tweede Kamer sprak zich in een motie ook uit tegen het EU-wetsvoorstel. Demissionair minister Yesilgöz van Justitie en Veiligheid legt die motie echter naast zich neer en pleit in Europa voor gedeeltelijke invoering van de wet. In Europees verband onderhandelen lidstaten momenteel over de inhoud.

Nieuwe voorstellen van de Europese Commissie om de strijd tegen kinderporno flink op te voeren, stuiten op felle kritiek. Een meerderheid van de Tweede Kamer keerde zich eerder al tegen de plannen. Desondanks is het demissionaire kabinet van plan om die deels te steunen.

De plannen betekenen dat chatdiensten als WhatsApp een bevel kunnen krijgen om verspreiding van kinderporno en mogelijk ook grooming, oftewel het seksueel benaderen van minderjarigen, te monitoren.

De Europese privacytoezichthouders hebben daarover serieuze zorgen, evenals de Nationaal Rapporteur Mensenhandel. Ook de juridische afdeling van de Europese Raad van Ministers zou bedenkingen hebben.

Versleuteld

Op dit moment is het zicht op wat in een deel van de chatdiensten gebeurt beperkt, omdat de berichten end-to-end zijn versleuteld. Dat betekent dat bijvoorbeeld WhatsApp, maar ook politie en justitie, geen toegang hebben tot de inhoud van berichten.

Toch wil de Europese Commissie chat-apps kunnen verplichten om te scannen op misbruikmateriaal. Deskundigen zijn het erover eens dat dat alleen kan door chat-apps op telefoons van gebruikers op dat soort materiaal te laten monitoren. Er zou dan een soort "virusscanner" binnen een chat-app moeten draaien, die alarm slaat als er bepaald materiaal wordt aangetroffen. In dat geval gaat het materiaal naar een nieuw Europees anti-kinderpornocentrum voor verder onderzoek.

Die methode, ook wel client side scanning genoemd, is omstreden: eerder noemden computerwetenschappers, onder wie een aantal zeer gerenommeerde cryptografie-experts, dat idee "buitengewoon gevaarlijk".

Volgens de Europese Commissie is wetgeving echter hard nodig, omdat kinderporno op grote schaal wordt uitgewisseld. Op dit moment is de aanpak van kinderporno gestoeld op vrijwilligheid en dat werkt niet goed genoeg, stelt de Commissie.

Kritische motie

Demissionair minister Yesilgöz van Justitie en Veiligheid schreef voor het zomerreces aan de Tweede Kamer een kritische motie naast zich neer te leggen en in Europa te pleiten voor gedeeltelijke invoering van de wetgeving. In Europees verband onderhandelen lidstaten momenteel over de inhoud van de wet.

Nederland steunt in die onderhandelingen de minst vergaande versie van monitoring; het blokkeren en rapporteren van kinderporno met behulp van een zwarte lijst, schreef Yesilgöz.

Nederland vindt plannen te ver gaan om met kunstmatige intelligentie grooming op te sporen. Ook lobbyt Nederland tegen gebruik van kunstmatige intelligentie om automatisch beelden van kinderporno te vinden, nog voordat ze op een zwarte lijst staan.

Volgens de minister is het belangrijk dat EU-landen "een volgende slag" kunnen slaan tegen kindermisbruik. Tegelijk schrijft ze dat Nederland erop wil letten dat de grondrechten niet "onevenredig zwaar worden ingeperkt".

Dat vindt ook Kamerlid Queeny Rajkowski van de VVD, een van de vier partijen die in de Kamer wel positief waren over de wet. Volgens haar moet er een einde komen aan de "enorme stroom" aan kinderporno. "Ik ben ervan overtuigd dat we het technisch voor elkaar kunnen krijgen om kinderporno eruit te filteren", zegt ze, waarbij de privacy van anderen "die totaal geen kwaad in de zin hebben" niet moet worden aangetast.

Fouten

Frederik Zuiderveen Borgesius, een van de vier deskundigen die de Tweede Kamer vanavond over de plannen zullen bijpraten, is echter zeer kritisch, net als de overige experts.

Het opsporen van misbruikmateriaal en grooming-teksten in combinatie met kunstmatige intelligentie gaat gegarandeerd fout, stelt Zuiderveen Borgesius, want kunstmatige intelligentie maakt nu eenmaal fouten. "Stel dat het in één op de duizend gevallen fout gaat, wat al een hele goede score zou zijn", zegt hij. "Dan worden de autoriteiten overstelpt met onschuldige foto's, bijvoorbeeld als je een zwembadfoto naar oma appt."

Ook het blokkeren van bekende kinderpornofoto's is volgens hem problematisch. "Andere landen, ook dictaturen, zullen denken: dit willen wij ook wel." Technisch is er namelijk geen belemmering om de eenmaal ingebouwde "kinderpornoscanner" ook voor andere zaken te gebruiken.

Eindstreep

In welke vorm de wet de eindstreep haalt, is onbekend. Bronnen rond de onderhandelingen zeggen tegen de NOS dat er voor verschillende varianten wordt gelobbyd, waarbij Nederland een van de meer terughoudende landen is.

Volgens Rejo Zenger, die namens burgerrechtenorganisatie Bits of Freedom de onderhandelingen nauwgezet volgt, is het de vraag of de onderhandelingen zijn afgerond voordat er nieuwe Europese verkiezingen in juni worden gehouden.

Als de wet er dan is, zijn er nog juridische bedreigingen, zegt jurist Zuiderveen Borgesius. "De chats van honderden miljoenen mensen worden straks gescand om een relatief klein aantal misdadigers op te sporen, hoe erg ook."

Daarmee doet de wetgeving volgens hem denken aan EU-wetgeving om terrorisme te bestrijden door van alle internet- en telecomgebruikers locatie- en gespreksgegevens bij te houden. "Het Europees Hof veegde die wet van tafel, omdat hij buitenproportioneel was."

Het zou een sterk verhaal kunnen zijn dat je in het weekend in de kroeg vertelt. Een video gemaakt met AI waarin de baas een medewerker vraagt een geldbedrag over te maken. Het overkwam recent Ali Niknam, topman van online bank Bunq. De medewerker trapte er niet in.

"Hij kreeg een bericht van mij via WhatsApp: 'Hé, ik ben op reis, we hebben net een bedrijfsovername gedaan, we moeten snel een aanbetaling doen, want anders gaat de deal niet door'", vertelt Niknam. De medewerker kreeg een uitnodiging voor een videogesprek, waarvan het beeld vanwege een 'slechte verbinding' wat blokkerig was. Achteraf checkte de medewerker het nog eens met z'n baas en toen bleek dat het nep was.

"Het punt is dat dit de eerste keer is dat dit gebeurt", zegt Niknam. "Waarschijnlijk neemt de kwaliteit heel erg snel toe de komende maanden. Dus dit gaat alleen nog maar erger worden."

Simuleren met bestuur

Zogeheten CEO-fraude bestaat al jaren. Maar een voorbeeld zoals dat bij Bunq, dat kent Frank Groenewegen, partner Cyber Risk bij Deloitte, nog niet uit de praktijk. Het houdt zijn klanten wel bezig. "Het is onderdeel van veel simulaties die we met het bestuur van onze klanten doen." Denk aan een filmpje met mededelingen die direct een reactie geven op de beurs, zoals een verkoop of tegenvallende resultaten.

Bunq is niet het enige voorbeeld dat deze week opdook. Ook de Amerikaanse acteur Tom Hanks, ontbijtshowpresentator Gayle King en youtuber Jimmy Donaldson waarschuwden hun miljoenen volgers voor met AI (kunstmatige intelligentie) gemaakte video's. Donaldson, bekend als MrBeast, vroeg zich bovendien af of sociale media hier wel klaar voor zijn. Hij sprak van een "serieus probleem".

Overigens werkt Hanks nu mee aan een film, Here, waarbij hij met AI wordt verjongd. Het laat zien dat de technologie momenteel aan de ene kant wordt misbruikt door kwaadwillenden, maar ook dankbaar wordt gebruikt door bijvoorbeeld de filmindustrie.

Met AI gemanipuleerde video's, die ook wel deepfakes worden genoemd, bestaan al jaren. Bekend is een video met oud-president Obama (die er inmiddels ook wel wat gedateerd uitziet). Maar met de komst van generatieve AI wordt het nóg makkelijker om ze te maken. Bovendien lijken ze steeds echter.

Economieverslaggever Lisa Schallenberg laat zien hoe het eruit ziet:

Het spreken van andere talen met AI gaat nog niet altijd foutloos, maar de ontwikkelingen gaan snel.

Vooral de stem wordt nu steeds beter, zegt Theo Gevers, hoogleraar computer vision aan de Universiteit van Amsterdam. "Deepfakes waren al goed, nu is de stem ook te klonen. Dat kan nu echt heel realistisch."

Gevers doet al jaren onderzoek naar deepfaketechnologie en de manier waarop dit soort gemanipuleerde beelden te herkennen zijn. "Detectietools zijn niet goed genoeg", zegt hij. "We lopen nu steeds achter de feiten aan. Bijna elke week komt er een nieuwe tool om iets te genereren. En dat is een probleem."

Deepfakes in verkiezingen

Die tools kunnen worden gebruikt voor oplichting, zoals in het voorbeeld van online bank Bunq. Maar ook bij verkiezingen. Dat gebeurde onlangs in Slowakije. Op sociale media circuleerden deepfakevideo's. In een versie lijkt het alsof de leider van de liberale PS-partij, Michal Simecka, het kopen van stemmen bespreekt met een journalist. De audio, concludeerden factcheckers van persbureau AFP na consultatie met experts, is nep.

Reden tot zorg, zou je zeggen. Toch denkt Olya Kudina, universitair docent ethiek en filosofie van technologie aan de TU Delft, dat we beter in staat zijn echt en nep van elkaar te onderscheiden dan we denken. Het feit dat ze erbij Bunq niet intrapten, noemt ze een "goed teken". In het geval van Bunq ging het in tegen de protocollen die het bedrijf hanteert. In die context was de vraag van Niknam aan zijn medewerker dus gek.

Bij youtuber MrBeast was de context wel kloppend, zegt Kudina. Hij staat erom bekend weggeefacties te doen. "Dus dat was niet verdacht en hij zag er ook echt uit. Maar ik zie in de eerste reacties dat gebruikers het verdacht vonden, omdat het watermerk op de video er anders uitzag." Beide voorbeelden laten zien dat de sociale context waarin iets wordt gezegd bij het herkennen van gemanipuleerde video's heel belangrijk is.

Tegelijkertijd wil Kudina het gevaar van deepfakes niet relativeren. Maar ze benadrukt dat mensen niet alleen zullen kijken naar de video, maar juist aan de hand van de context kunnen begrijpen of het echt of nep is.

Het is alsof techbedrijven gas geven, om vervolgens weer op de rem te trappen. De afgelopen anderhalve week kondigde een reeks bedrijven die groot zijn in AI (kunstmatige intelligentie) allerlei nieuwe functies aan.

Allemaal willen ze gebruikers aan zich binden. Tegelijkertijd zijn ze bang voor pr-missers, zeker nu overheden wereldwijd scherp meekijken met wat ze ontwikkelen. Een misstap kan leiden tot (nog) strengere regels. Dus starten ze voorzichtig op met de nieuwe producten.

"We rollen deze nieuwe functies langzamer uit dan normaal", zei Meta-topman Mark Zuckerberg deze week. De boodschap kwam aan het einde van een presentatie, die verder bol stond van allerlei nieuwe functies op het gebied van AI.

'Alexa, ik heb het koud'

Dezelfde terughoudendheid was hoorbaar bij Amazon, dat vorige week een nieuwe versie van Alexa aankondigde. Dat is al enkele jaren de slimme assistent van het bedrijf, die met de komst van generatieve AI toe is aan een flinke update. Die is onderweg, maar er komt eerst een preview en alléén in de VS.

De belofte is dat de spraakassistent van Amazon straks op basis van bijvoorbeeld de opmerking 'Alexa, ik heb het koud' de verwarming hoger zet. Of dat je vraagt om lampen in de kamer in te stellen in de themakleuren van bijvoorbeeld een voetbalclub. Het idee is dat Alexa weet in welke ruimte je bent en welke kleuren passen bij die club.

Bij een demonstratie benadrukte Amazon dat Alexa, "net als een mens", een gesprek opnieuw kan oppakken zonder dat je de slimme assistent opnieuw moet aanroepen. De techgigant ziet de update als een "supermens-assistent", schrijft technologieblog The Verge, en houdt er rekening mee dat ze er op een gegeven moment geld voor gaan vragen.

Bekijk hier de demonstratie van de update van Amazons Alexa:

Het is een delicate balans. Niemand wil achteraan hobbelen bij de nieuwste ontwikkelingen. Maar vaak zit een ongeluk in een klein hoekje.

Zo moest Microsoft snel handelen toen het misging met de chatbot in zoekmachine Bing. De chatbot, die zichzelf Sydney had genoemd, probeerde een journalist van The New York Times te overtuigen zijn vrouw voor haar te verlaten. De chatbot van Snapchat, MyAI, vond het een prima plan om in het echt af te spreken. Ook dit werd snel gecorrigeerd.

Een AI-stem

OpenAI durft tot nu toe het meest in het diepe te springen en daarmee de rest uit te dagen. Al houdt het bedrijf zich ook in. Deze week lanceerde het bedrijf nieuwe functionaliteiten voor ChatGPT. De app kan, in het Engels en vooralsnog alleen voor betalende gebruikers, praten en luisteren. Het is gebaseerd op technologie die een 'AI-stem' kan creëren op basis van een paar seconden echt materiaal.

Het bedrijf zegt zich ervan bewust te zijn dat dit makkelijk misbruikt kan worden. Bijvoorbeeld om de Amerikaanse president een land de oorlog te laten verklaren. Daarom, schrijft OpenAI, is het nu alleen mogelijk om gesprekken te voeren in de app. Spotify gebruikt het daarnaast om afleveringen van podcasts te vertalen in andere talen dan die van de maker, maar wederom op heel beperkte schaal.

Ook heeft OpenAI een eerder aangekondigde update beschikbaar gesteld, waardoor ChatGPT de inhoud van foto's kan herkennen. Dit werd in maart aangekondigd, maar kwam niet meteen beschikbaar vanwege zorgen over misbruik.

Het bedrijf durft het nu wél aan, maar zegt technische maatregelen te hebben genomen "die ChatGPT's capaciteit significant begrenzen" bij het herkennen van mensen, "omdat ChatGPT niet altijd accuraat is en deze systemen de privacy van mensen moeten respecteren".

'Grote vragen niet zomaar opgelost'

Emiel Krahmer, hoogleraar en AI-onderzoeker aan de Tilburg University, vindt de ontwikkelingen "niet zo spannend vanuit technisch perspectief". Maar de technologie komt volgens hem wel dichter bij de gebruiker.

Jelle Zuidema, universitair hoofddocent explainable AI aan de Universiteit van Amsterdam, benadrukt dat de "grote, fundamentele problemen, rondom privacy, het waarheidsgehalte en haatdragende content niet zo even in een paar maanden zijn opgelost". In zijn ogen lijken de bedrijven "een slag te slaan" voordat er allerlei regels worden opgelegd.

Het nieuwste model iPhone kan erg heet worden bij het gebruik in de eerste dagen, bevestigt fabrikant Apple na klachten van gebruikers. De iPhone 15 Pro kampt met een bug in de nieuwste iOS 17-software. Door het updaten van apps moet het toestel overuren maken en wordt daardoor abnormaal warm.

Er kwamen bij Apple de afgelopen dagen honderden klachten binnen van gebruikers, die merkten dat hun nieuwe iPhone wel erg warm werd. Sommige gebruikers plaatsten foto's van een thermometer bij hun iPhone Pro of Pro Max. Daarop was te zien dat de temperaturen van de telefoons opliepen tot ruim boven de 38 graden Celsius.

Een van de tweets waarin de hoge temperatuur wordt getoond:

Apple heeft laten weten dat er wordt gewerkt aan een oplossing. Met een volgende update van het besturingssysteem zou het euvel verholpen moeten zijn.

Een ander probleem is dat ook updates van sommige apps van derden het systeem overbelasten. Het bedrijf probeert samen met die app-ontwikkelaars ook dat te verhelpen. Het gaat onder meer om Instagram, de Uber-app en het spel Asphalt 9. Voor Instagram is het probleem afgelopen week al opgelost.

Volgens de fabrikant veroorzaken de verhittingsproblemen geen veiligheids- of gezondheidsrisico en tast de oververhitting ook de prestaties op lange termijn van de telefoon niet aan. De telefoons zouden ook warmer aanvoelen door hun titanium behuizing, die de hitte beter afvoert dan oudere roestvrijstalen types.

Stralingsniveaus

Voor Apple is het de tweede keer in korte tijd dat er issues zijn met telefoons. Vorige maand kondigde een Franse toezichthouder een verkoopverbod af voor de iPhone 12, die in 2020 op de markt kwam. Uit onderzoek was gebleken dat als de iPhone 12 in de broekzak gedragen wordt, het lichaam meer elektromagnetische straling opnam dan volgens de Europese normen mag.

Met een software-update heeft Apple de hoge stralingsniveaus verminderd. Voor de Franse overheid volstaat de oplossing. Apple moet de update wel doorvoeren bij alle klanten met een iPhone 12. Pas als dat is gebeurd, heft Frankrijk het verkoopverbod op.

In Nederland kwam het nooit van een verkoopverbod voor de iPhone 12. De Rijksinspectie voor Digitale Infrastructuur (RDI) stelde wel vast dat het toestel soms te veel straling afgeeft, maar volgens de Nederlandse toezichthouder levert het geen acute gezondheidsrisico's op.

Het was niet zozeer de vraag óf, maar wanneer Meta z'n eigen chatbots met AI (kunstmatige intelligentie) zou aankondigen. Met het succes van OpenAI's ChatGPT en Googles Bard als reactie daarop, was het duidelijk dat de techgigant ook niet achter kon blijven. Het antwoord kwam gisteravond: Meta wil AI-chatbots als een rode draad door al z'n chat-apps laten lopen.

Het gaat dan om Messenger, wat ontstaan is binnen Facebook, de chatfunctie van Instagram en uiteraard WhatsApp. Die laatste app is de belangrijkste berichtendienst in Nederland en veel andere Europese landen.

Bekende namen als AI-persoonlijkheid

Tijdens een presentatie vanaf het hoofdkantoor van Meta in Californië kondigde oprichter en topman Mark Zuckerberg aan dat er diverse vormen van chatbots naar de apps komen. In feite allemaal slimme assistenten in verschillende vormen. Om te beginnen 'Meta AI' die je vanuit alle drie de apps kunt aanroepen.

Gebruikers kunnen die bot aanroepen door @Meta AI te typen, net zoals je nu iemand kunt noemen door '@' voor de naam te zetten. De gedachte is dat die vervolgens in de chat, of dat nou een-op-een is of in een groep, je vragen kan beantwoorden. Ook kan je vragen om een afbeelding te genereren. Je kunt ook zelf een-op-een met 'Meta AI' chatten.

Daarnaast komt het bedrijf met 'AI-persoonlijkheden'. Het gaat om 28 persoonlijkheden, van een reis-expert tot een chefkok en een American Football-speler, waarvan de helft wordt 'gespeeld' door bekende personen. Denk aan TikTok-ster Charli D'Amelio (Coco, danseres), societyster Paris Hilton (Amber, detective) of voormalig NFL-speler Tom Brady (Bru, sportdebater). Zij doen dit dus niet onder hun eigen naam.

ChatGPT

Met deze aankondigingen reageert Meta op de enorme opleving van chatbots door komst van OpenAI's ChatGPT afgelopen november. Chatbots bestaan al langer, maar die waren voorheen veel minder 'slim' en 'menselijk'. Dat is inmiddels flink verbeterd. Dusdanig dat ze menselijk kunnen overkomen, terwijl ze in feite niet meer zijn dan geavanceerde tekstgenerators die erg goed zijn in voorspellen wat de volgende woorden moeten zijn.

De AI's van Meta zullen niet feilloos zijn. Iets wat het bedrijf zelf ook zal benadrukken als gebruikers ermee aan de slag gaan. "Berichten zijn gegenereerd door AI. Sommigen zullen fout of ongepast zijn", staat als waarschuwing boven aan het chatvenster van Meta AI.

Zuckerberg kondigde ook een functionaliteit aan waarbij je razendsnel door AI afbeeldingen kunt laten genereren, dit is een voorbeeld dat hij liet zijn:

Zuckerberg kondigde integratie van de AI-assistent aan met de nieuwste versie van de slimme (zonne)bril die het bedrijf samen met RayBan heeft ontwikkeld. Het idee is dat je, met de bril op, Meta's AI-assistent vragen kunt stellen.

Meta heeft met al zijn apps een miljardenpubliek. Hoewel ChatGPT in korte tijd enorm populair is geworden, heeft het bij lange na niet de schaal die Meta wél heeft. Het betekent dat áls al deze functionaliteiten breed worden uitgerold, honderden miljoenen mensen wereldwijd ermee kunnen gaan experimenteren.

Maar, zover is het nog niet. Meta rolt al deze functies langzaam uit en begint in de VS. Want, zo zei Zuckerberg vanaf het podium, het bedrijf wil dit rustiger doen dan normaal gesproken.

Uit de bocht vliegen

De vrees voor fouten en misbruik is niet ver weg. Het is niet voor niks dat Meta een blog heeft geschreven om uit te leggen dat het deze stappen verantwoordelijk zet, een boodschap die met name ook gericht is aan alle politici wereldwijd die nieuwe regels willen opleggen aan AI-systemen. The Verge schrijft dat er bij Meta 6000 uur is besteed aan red teaming, waarbij wordt getest wanneer het systeem uit de bocht vliegt. Dit moet voorkomen dat dat in de praktijk gebeurt.

Want het laatste wat Meta kan gebruiken, is een pr-debacle met AI. Dat gebeurde vorig jaar al, twee weken voordat ChatGPT uitkwam. Dit keer moet het goed gaan.